Khoa học - Y dược

Có thể “phong bế” protein để ngăn ngừa ung thư vú? (06/07/2018)

Các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng việc ngăn một số protein phản ứng với h progesterone (hoocmon giới tính duy trì thai) có thể ngăn ngừa ung thư vú ở những người mang gen có nguy cơ mắc bệnh cao.

Các protein này có tên gọi là các protein biểu sinh và chúng khiến lượng “tế bào gốc tuyến vú” phát triển khi tiếp xúc với hoocmon giới tính duy trì thai. Các nhà nghiên cứu thuộc Trung tâm Ung thư Princess Margaret, Toronto, Canada đã mô tả cách thức họ phát hiện ra điều này trong một bài báo được công bố trên tạp chí Journal of Cell Biology mới đây. 

Phát hiện của họ đại diện cho một bước tiến mới trong việc phát triển phương pháp “hóa trị liệu” cho những người có nguy cơ ung thư vú cao.

Ung thư vú và tế bào gốc

Theo tác giả nghiên cứu cao cấp Rama Khokha, một nhà khoa học cấp cao tại Trung tâm ung thư Princess Margaret và giáo sư sinh lý học tại Đại học Toronto, cho biết. “Hiện tại chưa có tiêu chuẩn can thiệp phòng ngừa chăm sóc cho phụ nữ có nguy cơ ung thư vú cao”. 

Ung thư vú phát sinh khi các tế bào bất thường trong mô vú phát triển và lan rộng. Mặc dù phần lớn các trường hợp xảy ra ở phụ nữ, tuy nhiên nam giới cũng có thể mắc bệnh vì họ cũng có mô vú.

Tại Hoa Kỳ, dự kiến trong năm 2018 sẽ có tổng cộng 330.080 ca ung thư vú mới ở phụ nữ và có khoảng 2.550 trường hợp ở nam giới.

Tế bào gốc tuyến vú là những tế bào tiền thân chuyên biệt trưởng thành thành các luminal và tế bào đáy. Đây là hai loại tế bào hình thành tuyến vú, cơ quan sản xuất sữa trong vú.

Trong thời kỳ kinh nguyệt và mang thai, sự gia tăng nồng độ progesterone thúc đẩy sự gia tăng của các tế bào gốc đáy và luminal, dẫn đến sự mở rộng các tuyến vú.

Protein biểu sinh là các công tắc cơ bản kích hoạt sự tăng sinh tế bào gốc để đáp ứng với progesterone.

Tuy nhiên, sự phát triển mạnh các tế bào gốc tuyến vú và việc tiếp xúc với progesterone cũng liên quan đến ung thư vú. Ở những phụ nữ mang một số gen có nguy cơ cao mắc bệnh ung thư vú thường có số lượng tế bào gốc tuyến vú cao hơn.

Progesterone gây ra những thay đổi di truyền biểu sinh 

Trong nghiên cứu của họ, Giáo sư Khokha và nhóm của bà đã quan sát thấy cách thức các tế bào tuyến vú bị cô lập từ những con chuột phản ứng với việc tiếp xúc với progesterone. Họ đặc biệt chú ý đến những thay đổi trong các protein và các biểu sinh của tế bào.

Di truyền biểu sinh (epigenome) là sự tích tụ các hợp chất bật tắt các gen bên trong tế bào; về cơ bản, nó kiểm soát các chỉ dẫn di truyền được mang theo và gắn thẻ hóa chất vào ADN. 

Nhóm nghiên cứu phát hiện ra rằng việc tiếp xúc với hooc mon progesterone đã kích hoạt bật tắt các gen trong các tế bào gốc tuyến vú - đặc biệt ở những tế bào tạo ra các tế bào luminal.

Giáo sư Khokha tuyên bố rằng điều này làm cho họ tin rằng có lẽ các loại thuốc ức chế các protein điều hòa di truyền biểu sinh có thể ngăn chặn sự gia tăng của tế bào gốc và tế bào tiền thân phản ứng với progesterone. 

“Khả năng hóa trị”

Các nhà khoa học tiếp tục thử nghiệm một số “chất ức chế di truyền biểu sinh”, nhiều thử nghiệm số đó đã nhận được sự chấp thuận theo quy định áp dụng trên người.

Các thử nghiệm trên chuột cho thấy một số chất ức chế di truyền biểu sinh có thể ngăn chặn sự phát triển mở rộng của các tế bào gốc tuyến vú và giảm số lượng của chúng.

Một loại thuốc đặc biệt cho thấy có sự tác động trở lại sự hình thành khối u ở động vật gặm nhấm dễ bị ung thư vú đó là thuốc decitabine, một hợp chất ngăn chặn các enzym methyl transferase gắn các thẻ vào AND.

Thuốc này đã được chấp thuận như là một loại thuốc dùng điều trị rối loạn máu có tên gọi là hội chứng myelodysplastic.

Dịch chuyển từ thí nghiệm trên chuột, nhóm nghiên cứu sau đó tiến hành các xét nghiệm trên các tế bào gốc tuyến vú sinh thiết từ phụ nữ có nguy cơ ung thư vú cao. Họ phát hiện ra rằng decitabine và các chất ức chế di truyền biểu sinh khác có ảnh hưởng rõ rệt đến các tế bào gốc ở những người mang đột biến BRCA1 nguy cơ cao. Decitabine cũng có hiệu quả ngăn chặn sự gia tăng của tế bào gốc từ những bệnh nhân có đột biến BRCA2 nguy cơ cao.

Giáo sư Khokha cho biết điều này cho thấy rằng hoạt động của một số phân tử di truyền biểu sinh trên tế bào gốc tuyến vú có tiềm năng phát triển “liệu pháp di truyền biểu sinh” như là hóa trị cho ung thư vú ở người.

“Mặc dù ngày càng rõ ràng rằng các tế bào gốc và tế bào tiền thân làm nền tảng cho sự phát triển của ung thư, nhưng hiện chúng tôi thiếu các chiến lược để nhắm vào các tế bào này để phát triển hóa học”, ông nói. 

Nguồn: P.T.T (NASATI)/www.vista.gov.vn

Cập nhật: 28/6/2018