Tin KH & CN Hải Phòng

Đường Hồ Chí Minh trên biển - kỳ tích lịch sử, giá trị và ý nghĩa lịch sử (22/10/2021)

Trải qua 60 năm ra đời và phát triển (23/10/1961 - 23/10/2021), Đường Hồ Chí Minh trên biển - con đường huyền thoại để vận chuyển lực lượng, vũ khí trang bị cho chiến trường miền Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước đã để lại những dấu ấn lịch sử vẻ vang và có ý nghĩa, giá trị nhân văn sâu sắc trong quá trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Đầu năm 1960, cùng với phong trào Đồng khởi Bến Tre, phong trào cách mạng của các tỉnh đồng bằng Nam Bộ chuyển mạnh lên thế tiến công và trở thành cao trào đồng khởi rộng khắp. Trước tình hình đó, yêu cầu cấp bách là phải nhanh chóng vận chuyển vũ khí, hàng hóa để chi viện cho chiến trường Nam Bộ và Nam Trung Bộ. Lúc này, tuyến đường bộ trên dãy Trường Sơn, Đoàn 559 đã mở và hoạt động có hiệu quả, nhưng chưa vươn tới các địa bàn chiến lược đặc biệt quan trọng. Tổng Quân ủy tiếp tục chỉ đạo Bộ Tổng Tham mưu khẩn trương nghiên cứu đề án mới về xây dựng và tổ chức lực lượng vận tải biển chi viện cho chiến trường Nam Bộ và Khu 5. Trong khi chưa có lực lượng để làm nhiệm vụ vận chuyển trên biển chi viện cho miền Nam, Bộ Chính trị chỉ thị cho Trung ương Cục miền Nam chỉ đạo các tỉnh ven biển ở miền Trung và Nam Bộ chủ động chuẩn bị bến, bãi và tổ chức đưa thuyền vượt biển ra miền Bắc, vừa thăm dò, nắm tình hình địch, nghiên cứu tuyến vận chuyển trên biển, vừa nhận vũ khí để kịp thời cung cấp cho phong trào đấu tranh cách mạng ở miền Nam.

Thực hiện chủ trương của Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương, để chi viện cho chiến trường, góp phần vào sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, ngày 23/10/1961 Đoàn 759 (tiền thân của Lữ đoàn 125, Vùng 2, Quân chủng Hải quân) được thành lập, đánh dấu sự ra đời của lực lượng vận tải quân sự chiến lược. Từ đây “Đường Hồ Chí Minh trên biển” được hình thành và phát triển.

Khi mới thành lập, đồng chí Trung tá Đoàn Hồng Phước làm Đoàn trưởng. Cơ quan của Đoàn gồm có các ban: Tham mưu, Chính trị và Hậu cần. Lực lượng của Đoàn ban đầu có 38 cán bộ, chiến sĩ, trong đó có 20 đồng chí thuộc các thuyền của Bến Tre, Trà Vinh và Liên khu 5 vừa điều ra. Đoàn có nhiệm vụ mua sắm phương tiện, vận chuyển tiếp tế cho chiến trường miền Nam bằng đường biển. Đoàn đặt dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp của Bộ Tổng Tư lệnh, lấy nhà số 83 Lý Nam Đế (Hà Nội) làm trụ sở. Cuối năm 1961, Đề án công tác của Đoàn đã được Quân ủy Trung ương và Bộ Tổng Tư lệnh thông qua. Ngày 12/2/1962, Tổng cục Chính trị có Quyết định số 09/QĐ thành lập Đảng ủy Đoàn 759 do đồng chí Phạm Thái Hòa làm Bí thư.

Quyết định thành lập Đoàn 759 thể hiện tầm nhìn chiến lược và sáng tạo của Bộ Chính trị mà trực tiếp là Quân ủy Trung ương và Bộ Tổng Tư lệnh. Sự ra đời của Đoàn 759 đánh dấu mốc lịch sử quan trọng, mở ra bước phát triển mới của tuyến đường vận tải chiến lược trên biển chi viện cho chiến trường miền Nam. Ngày 23/10 trở thành Ngày truyền thống của Đoàn 759, đồng thời là Ngày mở đường Hồ Chí Minh trên biển.

Tháng 8/1963, Quân ủy Trung ương quyết định giao Đoàn 759 trực thuộc Cục Hải quân. Ngày 29/01/1964, Bộ Quốc phòng quyết định đổi phiên hiệu Đoàn 759 thành Đoàn 125 trực thuộc Bộ Tư lệnh Hải quân.

Ra đời và trưởng thành trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, lực lượng vận tải quân sự trên biển từ chỗ ngày đầu chỉ có 4 tàu gỗ thô sơ gắn máy từ miền Nam đưa ra và 38 cán bộ, chiến sĩ làm nòng cốt, sau một thời gian hoạt động đã trở thành lữ đoàn vận tải, đảm đương hướng chiến lược trên biển, với những trang bị từng bước hiện đại. Từ chỗ chỉ có tàu gỗ, hoạt động ven bờ đã phát triển lên những đội tàu vỏ sắt, hoạt động xa bờ, dài ngày, lợi dụng đường hàng hải quốc tế, biển đông và cả vùng biển nước bạn, đi bằng hàng hải thiên văn như những con tàu viễn dương hiện đại, rồi trà trộn vào những tàu thuyền của ngư dân hoạt động ở ven biển để cập bến an toàn, đưa vũ khí đạn dược và đưa, đón cán bộ, chiến sĩ vào các chiến trường ven biển và Nam Bộ đúng lúc, đúng thời cơ; góp phần duy trì, phát triển chiến tranh cách mạng, làm nên thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, đưa cả nước tiến lên chủ nghĩa xã hội.

Trong suốt những năm 1961 - 1975, với 03 giai đoạn phát triển: Giai đoạn 1962 - 1965: Táo bạo - bí mật - bất ngờ vận chuyển chi viện cho chiến trường, góp phần đánh thắng chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” của  đế quốc Mỹ; Giai đoạn 1965 - 1972: Vượt qua thử thách ác liệt, khắc phục khó khăn, tiếp tục vận chuyển chi viện cho chiến trường, góp phần đánh thắng chiến lược “Chiến tranh cục bộ” và “Việt Nam hóa chiến tranh” của đế quốc Mỹ; Giai đoạn 1973 - 1975: Tham gia Chiến dịch Hồ Chí Minh, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước; Đường Hồ Chí Minh trên biển đã hoàn thành trọn vẹn và đặc biệt xuất sắc nhiệm vụ chi viện chiến lược cho chiến trường miền Nam, góp phần quan trọng vào thắng lợi chung của toàn dân tộc.

Dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng và Thường vụ Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Hải quân, cán bộ, chiến sĩ trên tuyến vận tải biển đã chấp nhận hy sinh, mưu trí, dũng cảm vượt qua hệ thống kiểm soát dày đặc với nhiều máy bay, tàu chiến, phương tiện kỹ thuật hiện đại của Mỹ, Ngụy, lập nên nhiều chiến công xuất sắc. Chỉ tính từ tháng 10/1962 đến tháng 3/1975 đã thực hiện hàng trăm lượt chuyến tàu chở 97.598 tấn vũ khí, hàng quân sự và gần 300 cán bộ chi viện cho chiến trường. Đặc biệt trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975 đã thực hiện 173 lần chuyến, chở 17.475 lượt người và 8.721 tấn vũ khí, hàng quân sự vào chiến trường. Cùng với đường Hồ Chí Minh trên dãy Trường Sơn, đường Hồ Chí Minh trên biển đã góp phần cùng quân, dân ta đánh thắng kẻ thù xâm lược, hoàn thành sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Đoàn 125 vinh dự được Đảng, Nhà nước phong tặng 2 lần danh hiệu Đơn vị Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân và 14 tàu, 22 cá nhân được phong tặng, truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân cùng nhiều huân chương Quân công và huân chương Chiến công các hạng; xứng đáng với lời tuyên dương của Quốc hội nước cộng hòa XHCNVN ngày 01/01/1967: “Chiến đấu trên vùng biển của Tổ quốc, luôn đương đầu với địch và vật lộn với sóng to gió lớn, càng khó khăn nguy hiểm cán bộ càng bình tĩnh, dũng cảm mưu trí, chiến sĩ càng ngoan cường linh hoạt, trên dưới đoàn kết một lòng, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ trong mọi tình huống”.

Từ sau khi đất nước thống nhất, cả nước đi lên chủ nghĩa xã hội, nhiệm vụ của Hải quân nhân dân Việt Nam trong thời kỳ mới có sự phát triển, trọng tâm là bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo, thềm lục địa của Tổ quốc.

Trong thời kỳ mới, các lực lượng vận tải quân sự trong Quân chủng Hải quân được bổ sung hàng chục tàu vận tải đóng mới có trang bị đồng bộ, có trọng tải lớn để thay thế số tàu nhỏ, trọng tải ít. Bên cạnh thực hiện nhiệm vụ vận tải biển, các tàu vận tải Hải quân đã thực hiện tốt nhiệm vụ phòng, chống bão lụt, cứu hộ, cứu nạn trên biển. Trong gió bão, các tàu vận tải của Hải quân đã nhanh chóng ra khơi, kịp thời thông báo cho ngư dân những thông tin cần thiết; hướng dẫn, lai dắt, chuyển tải và nhường cơm, sẻ áo, giúp đỡ hàng trăm tàu thuyền của ngư dân về nơi tránh bão an toàn. Cán bộ, chiến sĩ lực lượng tàu vận tải quân sự Hải quân đã cùng cán bộ, chiến sĩ trong Quân chủng với tinh thần “Lá lành đùm lá rách” tiết kiệm tiêu dùng ủng hộ đồng bào vùng lũ lụt hàng tỷ đồng, góp phần giữ vững và phát huy truyền thống tốt đẹp của Quân chủng anh hùng, làm sáng ngời phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ” trong lòng nhân dân.

Trong giai đoạn hiện nay, tình hình thế giới, khu vực tiếp tục diễn biến hết sức nhanh chóng, phức tạp, khó lường. Hòa bình, hợp tác và phát triển vẫn là xu thế lớn; đất nước, sau 35 năm đổi mới, thế và lực, sức mạnh tổng hợp quốc gia, uy tín quốc tế của đất nước ngày càng được nâng cao, tạo ra những tiền đề quan trọng để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Tuy nhiên, các thế lực thù địch tiếp tục tăng cường chống phá Đảng, Nhà nước và đất nước ta. Nhiệm vụ xây dựng, bảo vệ chủ quyền biển, đảo, thềm lục địa của Tổ quốc và giữ vững môi trường hòa bình, ổn định trên các vùng biển, đảo đã và đang đặt ra những yêu cầu mới. Để hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ được giao, đòi hỏikhông chỉ các lực lượng làm nhiệm vụ trên biển, đảo, mà mỗi cán bộ, đảng viên vài người dân cần tiếp tục phát huy tốt truyền thống vẻ vang của dân tộc.

60 năm qua, Đường Hồ Chí Minh vẫn luôn là thiên anh hùng ca bất tử, ‘‘mãi mãi là niềm tự hào của quân đội ta, nhân dân ta, là biểu tượng sáng ngời của chủ nghĩa anh hùng cách mạng, của trí thông minh, lòng dũng cảm, ý chí sắt đá, quyết tâm giành độc lập, tự do, thống nhất đất nước của dân tộc ta. Tổ quốc và nhân dân ta đời đời ghi nhớ công lao của những người đã làm nên kỳ tích Đường Hồ Chí Minh trên biển”./.

ThS. Đoàn Thị Thu

Trung tâm Thông tin, Thống kê khoa học và công nghệ