Khoa học - Y dược

Kháng thể nhân tạo: Đột phá trong điều trị Covid-19? (06/01/2021)

Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump cho biết kháng thể nhân tạo đã cứu mạng ông. Giờ đây loại kháng thể nhân tạo đầu tiên đã được cấp giấy phép sử dụng chống virus corona. Liệu loại thuốc rất đắt đỏ này có thực sự cứu được tính mạng những bệnh nhân đang điều trị tại các phòng chăm sóc đặc biệt? Florian Klein, nhà virus học và là chuyên gia về kháng thể thuộc Bệnh viện trường Đại học Köln, Đức giải thích trên tờ WELT, liệu chúng ta có thể đặt niềm tin vào kháng thể nhân tạo hay không.

Kháng thể tấn công virus: Y học giờ đây đã thành công trong việc bắt chước tạo ra vũ khí hữu hiệu nhất của hệ miễn dịch.

Kháng thể nhân tạo của hãng Regeneron và Eli Lilly đã được cấp phép ở Hoa Kỳ. Donald Trump tin rằng mấy chế phẩm này đã cứu được tính mạng mình sau khi ông nhiễm Covid. Chắc Châu Âu nay mai cũng sẽ cho phép lưu hành. Ý kiến chuyên gia như thế nào: mấy chế phẩm đó có thực sự hứa hẹn tốt đẹp như vậy không?

Florian Klein: Vâng, theo tôi nghĩ là có đấy. Chúng ta biết từ các bệnh lây nhiễm virus khác kháng thể có thể kìm hãm sự sinh sôi của mầm bệnh – đặc biệt ở giai đoạn đầu của sự lây nhiễm thì đây là một cách tiếp cận có nhiều hứa hẹn. Ngay cả với Sars-CoV-2 cũng có những kết quả đầy khích lệ.

Tại sao các kháng thể lại làm được cái điều mà cho đến nay không một loại thuốc nào thực sự làm được, tiêu diệt bản thân con virus. Ông có thể giải thích kỹ hơn về chức năng hoạt động của nó?

Virus mang trên bề mặt của nó một loại protein, có tên là Spike-Protein, virus cần có protein này để có thể lây lan sang các tế bào mục tiêu trong cơ thể. Loại kháng thể được phát triển lúc này có khả năng nhận biết và phong tỏa protein này do đó virus không thể thâm nhập được vào tế bào, có nghĩa là ngăn chặn được sự lây nhiễm. Hơn nữa các kháng thể làm lộ diện virus đối với các tế bào phòng vệ, qua đó chúng có thể tiêu diệt trực tiếp mầm bệnh.

Thưa ông các loại hoạt chất này có hiệu quả đối với các loại bệnh khác không – và nếu có thì đó là những bệnh gì?

Các kháng thể đơn dòng đã được sử dụng thí dụ để chống virus hợp bào hô hấp (Respiratorische Synzytial-Virus (RSV), một loại bệnh ở đường hô hấp đối với trẻ em. Ở đây kháng thể được dùng để chống lại một căn bệnh đặc biệt nguy hiểm ở trẻ em. Gần đây Cơ quan quản lý dược đã cho sử dụng hỗn hợp ba lọai kháng thể khác nhau để chống bệnh truyền nhiễm Ebola. Qua đó lần đầu tiên có một phương pháp điều trị chuyên biệt và có hiệu quả.

Những loại “thần dược” này đã được phát triển như thế nào?

Hệ thống miễn dịch của chúng ta tự tạo ra kháng thể chống lại mầm bệnh để đáp trả sự lây nhiễm. Ta có thể thấy người bị nhiễm Sars-CoV-2 tạo ra loại kháng thể nào để chống chịu được bệnh tật.

Chúng tôi đã nghiên cứu loại tế bào có thể tạo loại kháng thể này ở con người. Chúng tôi giải mã bản thiết kế và tạo ra kháng thể trong quá trình nuôi cấy tế bào trong phòng thí nghiệm. Bằng cách đó chúng tôi xác định được nhiều loại kháng thể có khả năng nhận biết và trung lập hóa Sars-CoV-2. Trong bước tiếp theo chúng tôi đã kiểm tra kỹ các ứng viên và chọn lọc ra những đối tượng có thể tấn công virus tốt nhất và có thể sử dụng ở người một cách an toàn.

Florian Klein là giám đốc Viện Virus học đại học Köln, Đức. Ông đã có bằng sáng chế về các chế phẩm kháng thể đơn dòng chống HIV và Ebola.

Hai hãng dược phẩm Regeneron và Eli Lilly hiện đã ngừng thử nghiệm các loại thuốc của họ chí ít đối với các bệnh nhân bị bệnh nặng do thiếu hiệu quả. Phải chăng điều này có nghĩa là thuốc không phát huy tác dụng đối với các bệnh nhân này?

Các nghiên cứu cho thấy đối với bệnh nhân nặng thuốc không phát huy hiệu quả. Chúng tôi cho rằng, những người bệnh ở giai đoạn muộn, bị bệnh nặng còn có thêm tác động của những vấn đề khác không phải do bản thân virus gây ra. Hơn nữa ở giai đoạn này thường người bệnh cũng đã tự tạo ra kháng thể. Do đó làm giảm hiệu quả của việc bổ sung kháng thể.

Khi mới bị nhiễm bệnh không có tình trạng đó?

Ở thời kỳ mới bị nhiễm bệnh, tức những ngày bị bệnh đầu tiên, thì việc sử dụng kháng thể đơn dòng có thể ngăn ngừa không để bệnh bị nặng hơn. Các kết quả nghiên cứu đầu tiên cho thấy rõ điều đó. Vì thế mục tiêu đề ra là phải phát hiện bệnh sớm. Thông qua dùng kháng thể có thể giảm thời gian gây lây nhiễm ở người đã bị nhiễm bệnh. Nếu được như thế thì là một lợi thế lớn không chỉ với người bệnh mà cả với những người xung quanh.

Nhưng chi phí cho thuốc này lớn, mỗi liều lên đến 1000 Euro. Đấy là chưa nói việc sản xuất loại thuốc này cũng rất khó khăn và phức tạp , với công suất hiện nay không thể thỏa mãn được nhu cầu của thế giới.

Eli Lilly cho hay, đến cuối năm sẽ sản xuất được một triệu liều. Đây là một số lượng lớn nhưng cần thiết: kháng thể không phải là thuốc để điều trị cho tất cả những người bị lây bệnh trên thế giới này. Vả lại điều đó cũng không cần thiết. Nếu chúng ta tiêm vaccine giảm được số người bị lây nhiễm thì có thể điều trị nhiều hơn cho những người có nguy cơ bị bệnh nặng.

Nhiều người còn lo ngại về một vấn đề khác đang lăm le đe dọa chúng ta, đó là virus có thể đang tiến hóa và làm thuốc bị vô hiệu hóa. Đã có nghiên cứu phát hiện được những xu hướng này. Vậy làm thế nào để tránh được tình trạng trên?

Nguy cơ này là có, cho dù Sars-CoV-2 chỉ có ít xu hướng thay đổi như vậy – điều này đúng đặc biệt khi so sánh với nhiều loại virus – RNA khác. Có thể ngăn ngừa sự kháng thuốc bằng cách kết hợp nhiều loại kháng thể khác nhau trong điều trị. Qua đó có thể trị nhiều biến thể Sars-CoV-2 khác nhau. Ngay cả các loại mầm bệnh có sự đa dạng hơn nhiều và cũng có khả năng thay đổi nhanh chóng thí dụ như trường họp bệnh HIV nhờ kết hợp các loại kháng thể khác nhau nên ngăn chặn được tình trạng đột biến thoát.

Cách đây ít tuần hãng dược phẩm Eli Lilly đã xin cấp phép khẩn cấp và đã được chấp thuận đối với một sản phẩm tương tự. Phải chăng chất này nay mai sẽ có trong các tủ thuốc?

Eli Lilly đã liên hệ với cơ quan quản lý dược nhiều nước để xin cho loại thuốc này được sử dụng trên toàn cầu. Cạnh đó chúng ta vẫn cần các loại kháng thể của nhiều doanh nghiệp khác. Hiện nay có khoảng 20 doanh nghiệp đang nghiên cứu, sản xuất các sản phẩm này. Điều này là hết sức cần thiết để đáp ứng được nhu cầu và nhằm đáp ứng cho các lĩnh vực khác nhau có được những sản phẩm tốt nhất. Ngoài ra còn có khả năng cải thiện tình hình, thí dụ kéo dài thời gian hữu hiệu từ hai đến ba tháng lên sáu tháng.

Nguồn: Hoài Trang/tiasang.com.vn

Ngày cập nhật: 05/01/2021

https://tiasang.com.vn/-doi-moi-sang-tao/Khang-the-nhan-tao-Dot-pha-trong-dieu-tri-Covid19-26777