Khoa học nông nghiệp

Phục tráng thành công giống lúa huyết rồng - đặc sản quý vùng Đồng Tháp Mười (02/12/2025)

Trong bối cảnh nông nghiệp truyền thống đối mặt với nhiều thách thức do đô thị hóa, biến đổi khí hậu và sự thu hẹp của giống bản địa, việc phục tráng và phát triển các nguồn gen quý hiếm trở thành nhiệm vụ cấp thiết. Giống lúa huyết rồng - đặc sản nổi tiếng của vùng Đồng Tháp Mười - từng gắn bó với đời sống người dân Tây Ninh nhưng đã dần mai một sau nhiều năm thoái hóa và bị thay thế bởi các giống cao sản. Từ những dòng gen còn sót lại trên vùng trũng nhiễm phèn của biên giới Tây Ninh, các nhà khoa học đã phục tráng thành công giống lúa quý này, mở ra triển vọng xây dựng chuỗi sản phẩm gạo thảo dược chất lượng cao và tạo hướng phát triển bền vững cho nông nghiệp địa phương.

Huyết rồng vốn là giống lúa mùa truyền thống, nổi tiếng bởi khả năng chịu phèn, chịu lũ và thích ứng cải thiện trên đất khó canh tác. Thế nhưng, sự canh tác liên tục không qua chọn lọc đã khiến giống lúa này suy giảm chất lượng, năng suất chỉ còn 3–3,5 tấn/ha và cơm trở nên khô cứng. Nhiều vùng nông dân phải quay lại với lúa mùa do hạn chế nước tưới, nhưng nguồn giống thuần chủng gần như thất truyền, gây khó cho việc tái canh.

Xuất phát từ thực tế đó, năm 2023, Sở Khoa học và Công nghệ Long An phối hợp Trường Nông nghiệp (Đại học Cần Thơ) triển khai đề tài phục tráng huyết rồng theo hướng hữu cơ. Sau hai vụ thực nghiệm, quy mô dự án tăng từ 0,5 ha lên 3 ha, trong đó có 2 ha ứng dụng công nghệ cao: gieo sạ, bón phân và phun thuốc bằng drone, giúp giảm đáng kể lượng giống và vật tư đầu vào. Nhóm nghiên cứu thu thập 800 dòng lúa tại địa phương và ngân hàng giống, chọn lọc còn 200 dòng ưu tú để phân tích sâu. Kết quả cho thấy gạo sau phục tráng mềm, dẻo hơn, hàm lượng amylose giảm còn 17%, trong khi năng suất tăng lên 4 tấn/ha. Lượng phân hóa học giảm 25–30%, chủ yếu sử dụng phân hữu cơ giúp đất khỏe, cây cứng, giảm đổ ngã.

Đặc tính nông học của giống mới cũng ấn tượng: thời gian sinh trưởng 4–5,5 tháng, chiều cao 120–130 cm, hạt dài 7–7,2 mm, protein đạt 8,5–9,5%. Giống lúa thể hiện khả năng chống chịu tốt với bệnh cháy lá – yếu tố quan trọng trong điều kiện khí hậu biến động. Không chỉ phục tráng, nhóm nghiên cứu còn phân tích giá trị dinh dưỡng và gửi mẫu kiểm tra tại Tập đoàn Lộc Trời, cho thấy chỉ số đường huyết (GI) của gạo chỉ 52–53 – phù hợp cho bệnh nhân tiểu đường và người ăn kiêng. Đây là tiền đề để phát triển gạo mầm GABA – sản phẩm gạo dinh dưỡng có giá trị cao, hỗ trợ giấc ngủ, thần kinh và tim mạch.

Ngoài tiêu thụ trực tiếp, gạo huyết rồng có khả năng chế biến đa dạng: bún khô, bánh phở, nui, rượu vang, hoặc kết hợp du lịch trải nghiệm mùa lúa. Tuy nhiên, thị trường hiện vẫn manh mún, phụ thuộc thương lái nhỏ lẻ, trong khi nhiều sản phẩm gạo màu “mượn danh” huyết rồng gây nhiễu loạn thông tin. Điều này làm giảm giá trị thương hiệu và khiến nông dân dè dặt mở rộng diện tích. Để huyết rồng trở thành sản phẩm chủ lực, cần doanh nghiệp đủ mạnh dẫn dắt chuỗi giá trị: xây dựng vùng nguyên liệu, sản xuất theo chuẩn hữu cơ – công nghệ cao, đầu tư chế biến sâu và phân phối theo chuẩn thị trường.

Hiện Tây Ninh thiếu doanh nghiệp tham gia chuỗi này, mặc dù chất lượng gạo huyết rồng sau phục tráng được đánh giá vượt trội, giàu vi chất và có độ dẻo hiếm thấy, đến mức nhóm nghiên cứu phân tích hơn 1.000 giống trong ngân hàng mà chưa tìm thấy giống nào “vượt mặt” huyết rồng. Đối với nhiều người dân, đây không chỉ là gạo, mà là “lúa thảo dược”.

Thành công của dự án phục tráng lúa huyết rồng là dấu mốc quan trọng trong nỗ lực bảo tồn nguồn gen quý của Đồng Tháp Mười và mở ra cơ hội lớn cho nông nghiệp đặc sản Tây Ninh. Nhưng để giống lúa này thực sự bứt phá, cần sự đồng hành của doanh nghiệp, chính quyền và nhà khoa học trong xây dựng thương hiệu, chuẩn hóa sản xuất, mở rộng thị trường và phát triển sản phẩm giá trị gia tăng. Khi hội tụ đầy đủ các yếu tố đó, huyết rồng không chỉ được hồi sinh mà còn có thể trở thành biểu tượng nông nghiệp bản địa, vừa mang đậm dấu ấn văn hóa vùng biên, vừa đóng góp vào sinh kế bền vững và tăng trưởng kinh tế cho địa phương trong giai đoạn mới./.

P.T (tổng hợp)

Ngày cập nhật: 20/11/2025

https://www.vista.gov.vn/vi/news/khoa-hoc-nong-nghiep/phuc-trang-thanh-cong-giong-lua-huyet-rong-dac-san-quy-vung-dong-thap-muoi-12347.html