Khoa học và đời sống

Sản xuất vải từ màng sinh học kombucha (04/03/2025)

Kombucha, Scoby được cho là ra đời tại Trung Quốc, là dạng hỗn hợp cộng sinh giữa vi khuẩn và nấm men. Kombucha còn được biết đến với tên gọi nấm thủy sâm. Tại Philippines, từ lâu người dân đã lên men nước ép dứa hoặc nước dừa để sản xuất Scoby làm món tráng miệng dai, dạng thạch. Tuy nhiên, nguồn xenlulô này có thể được sử dụng cho nhiều mục đích khác. Trong những năm gần đây, các nhà nghiên cứu đã tìm cách sử dụng phế thải thực phẩm để tạo ra loại xenlulô này.

Xenlulô từ vi khuẩn được tạo ra bằng cách nuôi Scoby trong trà có pha đường, giống như cách người ta vẫn làm trà kombucha. Nhưng thay vì chiết xuất thức uống, nhóm nghiên cứu tại Đại học RMIT Việt Nam muốn thu được chính là Scoby. Khi vi khuẩn ăn đường, chúng sẽ nhả sợi xenlulô và tạo thành một tấm dày đặc có thể thu hoạch và chế biến sau đó. Cụ thể, các nhà khoa học đã tạo thành vải có thể sử dụng sản xuất thời trang.

Mặc dù không có nguồn gốc thực vật nhưng xenlulô vi khuẩn có tính chất rất giống với xenlulô từ cây bông. Về một số phương diện thì xenlulô vi khuẩn còn ưu việt hơn bởi khả năng thấm hút cao, có độ bền và kéo giãn ấn tượng. Nó hoàn toàn tự nhiên, không độc hại và có thể phân hủy sinh học.

Các đặc điểm đó khiến chất liệu này có khả năng phù hợp với nhiều mục đích sử dụng, từ sản xuất quần áo đến ứng dụng y sinh như làm băng gạc do có đặc tính kháng khuẩn tự nhiên. Có thể nhuộm, may và xử lý chất liệu này để tạo ra nhiều kết cấu khác nhau. Xenlulô từ vi khuẩn cũng có thể được sử dụng để thay thế chất liệu da trong quần áo, giày dép và phụ kiện. Tuy nhiên, quần áo là lĩnh vực tiềm năng hơn. Các nhà khoa học đã tìm ra cách nuôi cấy xenlulô vi khuẩn trong khuôn có hình dạng giống như các mảnh quần áo để tránh lãng phí 15-20% vật liệu khi cắt vải.

Xenlulô từ vi khuẩn có thể giúp con người giảm phụ thuộc vào các loại sợi thông thường đang được dùng để may quần áo. Tuy nhiên, thách thức lớn hiện nay là khả năng mở rộng quy mô và hiệu quả. Nhóm nghiên cứu hiện chưa tìm ra cách mở rộng quy mô chế tạo xenlulô từ vi khuẩn lên mức cần thiết để đáp ứng nhu cầu của các nhà sản xuất quần áo lớn. Hiện tại, quá trình lên men cũng cần có nhiều nước và khi lên men, nước sẽ có tính axit nên không dễ tái sử dụng.

Sợi xenlulô từ vi khuẩn có thể dễ dàng thay thế sợi bông, nhưng lại không có độ bền và độ đàn hồi rất cao như một số loại sợi tổng hợp. Mặc dù vẫn còn nhiều băn khoăn về khả năng tạo ra sản phẩm có tính cạnh tranh từ vật liệu này, các tác giả vẫn hy vọng một ngày nào đó quần áo và giày dép sẽ được sản xuất từ đường và trà./.

N.P.D (tổng hợp)

Ngày cập nhật: 25/02/2025

https://www.vista.gov.vn/vi/news/cac-linh-vuc-khoa-hoc-va-cong-nghe/san-xuat-vai-tu-mang-sinh-hoc-kombucha-10842.html