Khoa học và đời sống

Sự im lặng: Vũ khí bí mật để tăng cường sức mạnh não bộ (23/06/2025)

Trong thế giới không ngừng nghỉ của ngày nay, việc tìm ra 2 giờ im lặng mỗi ngày dường như là một nhiệm vụ bất khả thi. Tuy nhiên, nghiên cứu mới cho thấy rằng chính sự im lặng này có thể mang lại những thay đổi kỳ diệu cho não bộ, từ việc thúc đẩy sự phát triển của các tế bào thần kinh mới đến cải thiện trí nhớ, cảm xúc và sự sáng tạo.

 Đứng đầu công trình nghiên cứu này là TS. Imke Kirste, một nhà thần kinh học nổi tiếng tại Đại học Duke, Durham, Bắc Carolina, Hoa Kỳ. Tiến sĩ Kirste chuyên nghiên cứu về tác động của môi trường đến chức năng não bộ, đặc biệt là vai trò của các yếu tố như âm thanh và sự im lặng trong việc kích thích hoặc ức chế quá trình tạo sinh thần kinh. Bà đã công bố nhiều bài báo về cách các kích thích bên ngoài ảnh hưởng đến cấu trúc và hoạt động của não bộ, và nghiên cứu này là một trong những công trình quan trọng nhất của bà trong năm 2025. Hỗ trợ Tiến sĩ Kirste là một nhóm các nhà nghiên cứu tại Đại học Duke, bao gồm Tiến sĩ Robert W. Williams, chuyên gia về di truyền thần kinh, và TS. Lisa M. Monteggia, chuyên gia về rối loạn tâm thần và chức năng hồi hải mã. Nhóm đã sử dụng các kỹ thuật hình ảnh não tiên tiến và phân tích sinh học phân tử để đo lường sự thay đổi trong hồi hải mã sau khi tiếp xúc với sự im lặng. Nghiên cứu được thực hiện tại Trung tâm Y khoa Đại học Duke, một trong những cơ sở nghiên cứu y học hàng đầu tại Hoa Kỳ, nằm ở Durham, Bắc Carolina.

Sự im lặng và quá trình tạo sinh thần kinh

Sự im lặng không chỉ đơn thuần là sự vắng bóng của âm thanh. Theo nghiên cứu của TS. Imke Kirste được công bố trên tạp chí Brain, Structure and Function, xuất bản vào tháng 5 năm 2025, chỉ cần 2 giờ im lặng mỗi ngày có thể kích thích sự phát triển của các tế bào thần kinh mới trong hồi hải mã - một vùng não quan trọng chịu trách nhiệm cho trí nhớ, cảm xúc và khả năng học tập. Quá trình này, được gọi là tạo sinh thần kinh (neurogenesis), cho thấy rằng sự im lặng không phải là trạng thái trống rỗng, mà là một môi trường lý tưởng để não bộ tái tạo và tăng cường chức năng.

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng khi não bộ không phải xử lý các kích thích âm thanh liên tục, nó có cơ hội chuyển sang trạng thái nghỉ ngơi và phục hồi. Trong một thí nghiệm, những người tham gia được yêu cầu dành khoảng 2 giờ im lặng mỗi ngày, chia thành các khoảng thời gian ngắn vào buổi sáng, giờ nghỉ và buổi tối. Sau 3 ngày, các nhà khoa học ghi nhận sự gia tăng đáng kể về số lượng tế bào thần kinh mới trong hồi hải mã, đặc biệt ở những người thường xuyên tiếp xúc với môi trường ồn ào. Điều này cho thấy rằng những ai sống trong môi trường căng thẳng bởi tiếng ồn có thể hưởng lợi nhiều nhất từ sự im lặng.

Lợi ích đa dạng của sự im lặng

Sự im lặng không chỉ hỗ trợ tạo sinh thần kinh mà còn mang lại nhiều lợi ích khác cho sức khỏe tinh thần và thể chất. Một trong những tác động rõ rệt nhất là khả năng giảm căng thẳng. Tiếng ồn liên tục, từ tiếng còi xe đến thông báo điện thoại, kích hoạt phản ứng “chiến đấu hoặc bỏ chạy” của cơ thể, làm tăng nồng độ cortisol – một hormone gây căng thẳng. Ngược lại, sự im lặng giúp kích hoạt hệ thần kinh phó giao cảm, làm chậm nhịp tim, giảm huyết áp và đưa cơ thể vào trạng thái thư giãn. Chỉ cần vài phút im lặng mỗi ngày đã có thể giảm đáng kể mức cortisol, giúp cải thiện tâm trạng và tăng khả năng tập trung.

Ngoài ra, sự im lặng còn là chất xúc tác cho sáng tạo. Khi không bị phân tâm bởi tiếng ồn hoặc các hoạt động bên ngoài, não bộ chuyển sang hoạt động ở mạng chế độ mặc định (default mode network), một trạng thái liên quan đến mơ mộng, tự phản ánh và tư duy sáng tạo. Đây là lúc các ý tưởng mới nảy sinh và các vấn đề phức tạp được giải quyết một cách tự nhiên. Các nhà khoa học ghi nhận rằng những người dành thời gian trong im lặng thường có khả năng tư duy khác biệt và đưa ra các giải pháp sáng tạo hơn so với những người liên tục bị kích thích bởi âm thanh.

Sự im lặng cũng giúp tăng cường khả năng tự nhận thức. Khi ngồi trong tĩnh lặng, bạn có cơ hội quan sát cảm xúc, suy nghĩ và phản ứng của mình mà không bị phân tâm. Điều này không chỉ giúp bạn hiểu rõ bản thân hơn mà còn cải thiện khả năng kiểm soát cảm xúc và đưa ra quyết định sáng suốt. Dù là thông qua thiền định, mơ mộng hay chỉ đơn giản là ngồi yên, sự im lặng mang lại không gian để não bộ “sắp xếp lại” thông tin, giúp bạn cảm thấy tươi mới và sẵn sàng đối mặt với những thách thức hàng ngày.

Làm thế nào để đưa sự im lặng vào cuộc sống?

Trong một thế giới đầy rẫy tiếng ồn và sự phân tâm, việc tạo ra hai giờ im lặng mỗi ngày có thể là một thách thức. Tuy nhiên, bạn không cần phải tham gia một khóa tu thiền hoặc sống ở vùng nông thôn để tận hưởng lợi ích của sự im lặng. Các nhà khoa học gợi ý rằng việc tích lũy khoảng hai giờ im lặng qua các khoảng thời gian ngắn trong ngày – như 10 phút buổi sáng, 20 phút giờ nghỉ trưa, và 30 phút buổi tối – là đủ để tạo ra thay đổi tích cực trong não bộ.

Dưới đây là một số cách đơn giản để đưa sự im lặng vào cuộc sống hàng ngày:

- Bắt đầu ngày mới trong tĩnh lặng: Thay vì kiểm tra điện thoại ngay khi thức dậy, hãy dành 10-15 phút để ngồi yên, nhâm nhi cà phê hoặc nhìn ra cửa sổ mà không có thiết bị điện tử.

- Tạo không gian yên tĩnh tại nhà để ngồi yên mà không bị làm phiền.

- Thực hành thiền hoặc chánh niệm: Ngồi im và tập trung vào hơi thở trong vài phút mỗi ngày là một cách hiệu quả để tận dụng sức mạnh của sự im lặng.

Việc biến sự im lặng thành một thói quen hàng ngày giống như cung cấp cho não bộ một nút “khởi động lại”. Nó giúp não bộ xử lý thông tin đã tiếp nhận, củng cố trí nhớ và chuẩn bị cho những nhiệm vụ mới. Hơn nữa, sự im lặng còn mang lại cảm giác bình an, giúp bạn đối mặt với nhịp sống hối hả với sự tỉnh táo và kiên cường hơn. Như nghiên cứu đã chỉ ra, chỉ cần 2 giờ im lặng mỗi ngày – dù là qua thiền định hay đơn giản là ngồi yên – có thể mang lại những lợi ích vượt ngoài mong đợi. Nó không chỉ giúp phát triển các tế bào thần kinh mới mà còn cải thiện trí nhớ, giảm căng thẳng và khơi dậy sáng tạo./.

A.P (NASTIS), theo New Scientist, 6/2025

Ngày cập nhật: 12/06/2025

https://www.vista.gov.vn/vi/news/khoa-hoc-doi-song/su-im-lang-vu-khi-bi-mat-de-tang-cuong-suc-manh-nao-bo-11420.html