Khoa học - Y dược

Vi nhựa và nano nhựa: mối nguy cơ sức khỏe mới đáng lo ngại (17/02/2025)

Vi nhựa và nano nhựa (MNP) hiện diện trong hầu hết các vật dụng hàng ngày mà chúng ta tiếp xúc, từ bao bì thực phẩm, sản phẩm tiêu dùng đến các thiết bị y tế. Chúng đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hiện đại, nhưng những tác động sức khỏe tiềm ẩn của chúng, đặc biệt là trong não người, vẫn là một chủ đề chưa được nghiên cứu sâu. Tuy nhiên, một nghiên cứu mới đây được công bố trên tạp chí Nature Medicine đã mở ra một bức tranh đáng lo ngại về sự gia tăng của vi nhựa và nano nhựa trong mô não, cho thấy những nguy cơ sức khỏe mà chúng ta có thể phải đối mặt trong tương lai. Những phát hiện này không chỉ là sự cảnh báo về ô nhiễm nhựa mà còn làm dấy lên những câu hỏi lớn về tác động lâu dài của chúng đối với cơ thể con người, đặc biệt là đối với chức năng não.

Vào ngày 3 tháng 2, một nhóm nghiên cứu từ Đại học Campania "Luigi Vanvitelli" ở Naples, Ý, công bố một nghiên cứu quan trọng về sự hiện diện của vi nhựa và nano nhựa trong não người. Các nhà nghiên cứu đã tiến hành đo lường mức độ của các mảnh và vẩy polymer cực nhỏ (MNP) trong 91 mẫu não thu thập từ những người đã qua đời trong suốt gần ba thập kỷ (từ năm 1997 đến nay). Mục tiêu của họ là vẽ ra một bức tranh toàn diện về sự gia tăng của các mảnh nhựa này qua thời gian.

Kết quả nghiên cứu cho thấy sự gia tăng đáng kể của vi nhựa và nano nhựa trong mô não trong suốt các năm qua. Từ năm 2016 đến 2024, nồng độ MNP trong não đã tăng khoảng 50%, từ 3.345 microgam/gram lên 4.917 microgam/gram. Đây là một sự gia tăng không thể bỏ qua, đặc biệt khi mức độ của MNP trong não người trong các mẫu thu thập năm 2024 cao gấp khoảng 10 lần so với các cơ quan khác như gan và thận. Những phát hiện này chỉ ra rằng não không chỉ là một cơ quan chứa đựng các hạt bụi hay độc tố thông thường, mà còn đang phải đối mặt với sự xâm nhập của các chất nhựa nhỏ bé nhưng rất nguy hiểm.

Để đo lường mức độ MNP trong não, nhóm nghiên cứu đã sử dụng nhiều phương pháp hiện đại, bao gồm cả các xét nghiệm hóa học và quang phổ học. Những dữ liệu thu thập được từ các mẫu não từ năm 2016 đến 2024 đã cho thấy mức độ gia tăng của các mảnh nhựa mỏng và sắc nhọn trong mô não, một điều không thể ngờ tới. Các hạt polystyrene, loại nhựa phổ biến trong ngành công nghiệp thực phẩm và y tế, đã được phát hiện trong một số mẫu não, mặc dù loại nhựa chính mà chúng ta tìm thấy trong não chủ yếu là polyethylene - loại nhựa được sử dụng trong túi đựng hàng hóa, chai gội đầu và đồ chơi.

Những phát hiện quan trọng khác trong nghiên cứu là mối liên hệ giữa MNP trong não và các bệnh lý tim mạch. Raffaele Marfella, một trong những nhà nghiên cứu chính của nghiên cứu, đã chỉ ra rằng những người có nhiều MNP trong mảng xơ vữa mạch máu có nguy cơ cao hơn mắc các bệnh tim mạch như đau tim, đột quỵ và tử vong. Đây là một mối lo ngại đặc biệt khi số lượng MNP trong não và trong hệ thống mạch máu của con người không ngừng gia tăng qua thời gian. Điều này càng làm nổi bật tầm quan trọng của việc kiểm soát ô nhiễm vi nhựa và nano nhựa trong môi trường sống.

Nghiên cứu cũng phát hiện rằng những thay đổi trong não của những người mắc chứng sa sút trí tuệ có thể tạo điều kiện cho việc xâm nhập của vi nhựa và nano nhựa vào mô não. Mặc dù kết quả này chỉ ra một mối liên hệ giữa MNP và bệnh sa sút trí tuệ, nhưng các nhà khoa học vẫn chưa thể khẳng định mối quan hệ nhân quả giữa chúng. Tuy nhiên, việc phát hiện MNP trong não của những người mắc bệnh sa sút trí tuệ chắc chắn đặt ra một vấn đề lớn cần phải nghiên cứu sâu hơn trong tương lai.

Dù nghiên cứu đã cung cấp một số thông tin quan trọng về mức độ gia tăng của MNP trong não và những mối liên hệ với các bệnh lý tim mạch và sa sút trí tuệ, nhưng nhiều câu hỏi lớn vẫn chưa có lời giải. Các nhà khoa học vẫn chưa biết chính xác cách mà các hạt nhựa này xâm nhập vào não, liệu chúng có thể được loại bỏ hay không, và quan trọng nhất là liệu chúng có gây hại cho sức khỏe con người hay không. Andrew West, đồng tác giả của nghiên cứu, đã thừa nhận rằng cho đến nay, các nhà khoa học vẫn chưa có đủ dữ liệu để đưa ra kết luận về tác động sức khỏe của vi nhựa trong não. Tuy nhiên, ông cũng cảnh báo rằng sẽ là sai lầm nếu chúng ta chờ đợi mọi câu trả lời trước khi bắt đầu giải quyết vấn đề này.

Nghiên cứu về vi nhựa và nano nhựa trong não người đã mở ra một cánh cửa mới đối với việc hiểu rõ hơn về tác động của ô nhiễm nhựa đối với sức khỏe con người. Sự gia tăng của các hạt nhựa trong mô não là một vấn đề đáng lo ngại, không chỉ vì chúng có thể gây ra các bệnh lý nguy hiểm mà còn vì chúng có thể làm tổn thương chức năng não. Mặc dù nghiên cứu này vẫn còn nhiều câu hỏi chưa có lời giải, nhưng nó nhấn mạnh sự cần thiết phải nghiên cứu thêm về các tác động lâu dài của vi nhựa đối với sức khỏe con người, đặc biệt là trong bối cảnh ô nhiễm nhựa ngày càng gia tăng trên toàn cầu. Các cơ quan y tế và môi trường cần phải khẩn trương hành động để giảm thiểu ô nhiễm nhựa và bảo vệ sức khỏe của con người./.

P.A.T (NASATI), theo Lancet, 1/2024

Ngày cập nhật: 11/02/2025

https://www.vista.gov.vn/vi/news/khoa-hoc-y-duoc/vi-nhua-va-nano-nhua-moi-nguy-co-suc-khoe-moi-dang-lo-ngai-10755.html