Tin KH & CN Thế giới

Xu hướng của nguồn lực nghiên cứu công (04/06/2019)

Trong vòng 15 năm qua, năng lực NC&PT toàn cầu đã tăng gấp đôi nhờ có 2 yếu tố quan trọng: Thứ nhất, chi của doanh nghiệp cho NC&PT toàn cầu chiếm tỷ lệ lớn và tăng nhanh hơn chi công cho NC&PT trong các giai đoạn tăng trưởng kinh tế. Cho dù các doanh nghiệp sẽ tiếp tục phụ thuộc vào đầu tư vô hình và đổi mới để cạnh tranh trong các thị trường toàn cầu, nhưng chi của doanh nghiệp cho NC&PT sẽ chậm lại hoặc thậm chí giảm một nửa.

Hình ảnh minh họa.

Gần đây, hiệu quả kinh tế thấp cùng với các chiến lược đầu tư có lợi cho giá trị cổ đông ngắn hạn, có thể làm giảm năng lực và thiện chí của doanh nghiệp trong việc thực hiện các dự án rủi ro và đầu tư cho nghiên cứu. Trên thực tế, tại nhiều nước OECD, việc doanh nghiệp giảm đầu tư lâu dài cho tài sản vô hình, có thể tác động đến sự tích lũy kiến thức và năng lực đổi mới của doanh nghiệp trong tương lai. 

Thứ hai, một số nền kinh tế mới nổi như Trung Quốc trong nhiều thập kỷ qua đã tăng chi cho NC&PT. Trên phạm vi toàn thế giới, chỉ có một tỷ lệ nhỏ các nước OECD có khả năng tăng năng lực NC&PT và phần tổng chi toàn cầu cho NC&PT (GERD) của họ giảm. Xu hướng này có thể vẫn tiếp diễn do tác động lớn của các nền kinh mới nổi đến nền kinh tế thế giới. Tuy nhiên, một số nền kinh tế mới nổi đang có dấu hiệu suy thoái kinh tế, sẽ giảm khả năng tăng chi cho NC&PT với tốc độ như quan sát thấy trong những năm gần đây. 

Những thách thức do dân số già hóa và tăng trưởng kinh tế chậm, sẽ gây áp lực lớn đến chi công ở nhiều nước OECD trong vòng 10 - 15 năm tới: cạnh tranh về nguồn lực từ các lĩnh vực khác như y tế và lương hưu, thậm chí có thể làm giảm đầu tư công cho NC&PT. Trên thực tế, dữ liệu mới nhất cho thấy phần ngân sách công cho NC&PT trong GDP giảm ở nhiều nước OECD vì chính phủ các nước này theo đuổi chính sách thắt chặt hậu khủng hoảng. Mặt khác, đầu tư NC&PT có thể được điều chỉnh như một công cụ để duy trì sự gia tăng của các khoản chi tiêu công khác trong tầm kiểm soát, chẳng hạn bằng cách triển khai nhanh các xu hướng phân bổ ngân sách chính phủ cho NC&PT (GBAORD) về lâu dài sẽ thấy sự hội tụ giữa các nước về tỷ lệ ngân sách công phân bổ cho NC&PT được đo bằng tỷ lệ phần trăm GDP. Ngân sách công cho NC&PT dao động ở mức 0,4% và 0,9% GDP, thể hiện nỗ lực của ngân sách công dành cho NC&PT đã đạt mức tối đa, trong đó, đầu dưới là một số nước Trung Âu và châu Mỹ La tinh có thu nhập thấp và đầu trên là Hàn Quốc, một số nước Bắc Âu (Đan Mạch, Ailen và Phần Lan) và Đức. Do đó, ngân sách công cho NC&PT trong tương lai tăng chủ yếu là do tăng trưởng GDP, nhưng dự kiến sẽ chậm lại trên phạm vi toàn cầu. 

Như vậy có thể thấy các nền kinh tế mới nổi có khả năng đóng vai trò nổi bật nếu họ tiếp tục duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế cao trong tương lai. Nỗ lực nghiên cứu khoa học đã không bảo vệ được các quốc gia có thu nhập cao với hơn 1/3 số nghiên cứu công của thế giới tập trung vào các nền kinh tế không thuộc khối OECD. Ví dụ, năm 2014, Trung Quốc với nền tảng khoa học lớn thứ hai thế giới, đã chi cho NC&PT cao gấp hai lần Nhật Bản. Tương tự, Ấn Độ và Liên bang Nga, Đài Loan, Iran và Argentina đang duy trì phát triển một số hệ thống khoa học công lập lớn nhất thế giới. Do đó, bối cảnh nghiên cứu toàn cầu đa cực có thể xuất hiện với vai trò ngày càng nổi trội của châu Á. Tuy nhiên, một số quốc gia có khả năng chiếm ưu thế, đó là 5 nền kinh tế (Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản, Đức và Ấn Độ) chiếm 59% NC&PT công toàn cầu năm 2014, trong khi 25 nước OECD và các nền kinh tế không thuộc khối OECD chiếm 90% tổng số. Ưu thế của một số nước phần nào phản ánh quy mô lớn của các quốc gia này. Về lâu dài, các nền kinh tế có dân số và GDP gia tăng rõ rệt như châu Phi, có thể trở thành chủ thể NC&PT toàn cầu đóng vai trò quan trọng. 

Nguồn: NASATI (Theo OECD)/www.vista.gov.vn

Cập nhật: 04/6/2019