Khoa học và sản xuất

Bàn về đạm: Làm sao để động vật hấp thu tối đa? (29/08/2025)

Khi cầm trên tay một bao thức ăn chăn nuôi, thông số đầu tiên mà nhiều người quan tâm là gì? Chắc chắn đó là hàm lượng đạm thô (Crude Protein – CP). Một cách trực giác, chúng ta tin rằng đạm càng cao, vật nuôi càng nhanh lớn. Nhưng thực tế lại phức tạp hơn. Đã bao giờ bạn tự hỏi tại sao hai loại cám có cùng mức đạm 20% lại cho kết quả tăng trưởng trên heo và gà khác nhau một trời một vực? Hay tại sao vật nuôi ăn vào có vẻ nhiều nhưng phân thải ra vẫn còn nguyên, tốc độ lớn lại không như kỳ vọng?

 Câu trả lời không nằm ở con số “đạm thô” ghi trên bao bì, mà ở một khái niệm sâu hơn, mang tính quyết định đến hiệu quả chăn nuôi: khả năng tiêu hóa của protein. Vấn đề không phải là vật nuôi ăn bao nhiêu đạm, mà là cơ thể chúng hấp thu và sử dụng được bao nhiêu từ lượng đạm đó.

Vượt Qua Con Số Đạm Thô: Hiểu Đúng Về Khả Năng Tiêu Hóa

 Đạm thô là một chỉ số đo lường tổng lượng nitơ trong thức ăn, sau đó nhân với hệ số 6.25. Nó không phân biệt được nguồn gốc và chất lượng của nitơ đó. Giống như việc bạn có một kho nguyên liệu lớn nhưng chỉ một phần nhỏ trong đó thực sự có thể dùng để xây nhà. Đối với heo và gia cầm, “ngôi nhà” chính là cơ bắp, mô và các enzyme thiết yếu cho sự sống.

Trong khoa học dinh dưỡng hiện đại, các chuyên gia không còn chỉ dựa vào đạm thô. Thay vào đó, họ sử dụng một thước đo chính xác hơn nhiều: Khả năng tiêu hóa hồi tràng biểu kiến được chuẩn hóa của axit amin (Standardized Ileal Digestibility – SID). Hồi tràng là phần cuối của ruột non, nơi hầu hết quá trình hấp thu axit amin (những viên gạch xây nên protein) diễn ra. SID không chỉ đo lượng axit amin được hấp thu tại đây mà còn hiệu chỉnh cho những tổn thất protein nội sinh (protein do chính cơ thể vật nuôi bài tiết vào đường ruột). Điều này cho chúng ta một bức tranh chân thực nhất về giá trị dinh dưỡng mà vật nuôi thực sự nhận được từ một nguồn nguyên liệu (Stein et al., 2007).

 Một loại thức ăn có chỉ số SID cao nghĩa là các axit amin trong đó dễ dàng được phá vỡ, hấp thu vào máu và đi đến nơi cần thiết để tổng hợp protein, giúp vật nuôi tăng trưởng hiệu quả. Ngược lại, đạm có SID thấp sẽ đi qua đường ruột mà không được hấp thu, cuối cùng bị thải ra ngoài qua phân, gây lãng phí chi phí và ô nhiễm môi trường.

 Đây là nền tảng của hầu hết các công thức thức ăn hiện nay.

 Thường có khả năng tiêu hóa cao hơn và phổ axit amin tốt hơn, nhưng chi phí cũng là một rào cản.

 Sự Khác Biệt Giữa Heo Và Gia Cầm 

Mặc dù cả hai đều là động vật dạ dày đơn, hệ tiêu hóa của heo và gia cầm có những khác biệt quan trọng, ảnh hưởng đến cách chúng xử lý các nguồn đạm khác nhau. 

• Gia cầm: Có đường ruột ngắn hơn và thời gian lưu thức ăn nhanh hơn. Dạ dày tuyến (proventriculus) và dạ dày cơ (mề, gizzard) hoạt động hiệu quả để nghiền nhỏ và bắt đầu quá trình tiêu hóa hóa học. Gia cầm thường có khả năng tiêu hóa protein từ các loại ngũ cốc tốt hơn heo (Chen, 2018). Tuy nhiên, chúng nhạy cảm hơn với một số loại chất xơ và yếu tố kháng dinh dưỡng nhất định.
• Heo: Có đường ruột dài hơn và thời gian tiêu hóa chậm hơn. Dạ dày của heo có môi trường axit mạnh, giúp tiêu hóa protein hiệu quả. Heo, đặc biệt là heo con, rất nhạy cảm với các yếu tố kháng dinh dưỡng và protein gây dị ứng có trong một số nguồn đạm thực vật. Do đó, việc sử dụng các nguồn đạm dễ tiêu hóa là cực kỳ quan trọng trong giai đoạn đầu đời. 

Tối Ưu Hóa Khả Năng Tiêu Hóa: Chìa Khóa Nâng Cao Lợi Nhuận

Hiểu rõ về khả năng tiêu hóa chỉ là bước đầu tiên. Vấn đề cốt lõi là làm thế nào để cải thiện nó. Ngày nay, ngành dinh dưỡng động vật đã có những giải pháp đột phá để “mở khóa” tiềm năng dinh dưỡng từ các nguyên liệu. 

Giải pháp hàng đầu là sử dụng enzyme tiêu hóa (digestive enzymes) bổ sung vào thức ăn. Đây không phải là thuốc, mà là các protein sinh học giúp phá vỡ các hợp chất phức tạp mà cơ thể vật nuôi khó có thể tự xử lý. 

• Enzyme Protease (EcoProtease): Giúp phân cắt các phân tử protein lớn thành các peptide và axit amin nhỏ hơn, dễ hấp thu hơn. Điều này đặc biệt hữu ích khi sử dụng các nguồn đạm có khả năng tiêu hóa trung bình, giúp vật nuôi khai thác được nhiều dinh dưỡng hơn.
• Enzyme Phytase (EcoPhytase): Là một công cụ không thể thiếu. Nó phá vỡ liên kết của axit phytic, giải phóng phốt pho, protein và các khoáng chất vi lượng bị “khóa” lại. Việc này không chỉ tăng giá trị dinh dưỡng của thức ăn mà còn giảm lượng phốt pho thải ra môi trường.
• Enzyme Carbohydrase (như EcoXylanase, AmyCare): Các enzyme này phá vỡ các loại carbohydrate phi tinh bột (chất xơ) trong thành tế bào thực vật. Bằng cách phá vỡ “bức tường” này, chúng giúp giải phóng các protein và tinh bột bị mắc kẹt bên trong, làm tăng khả năng tiêu hóa chung của khẩu phần. 

Bên cạnh enzyme, các công nghệ chế biến như lên men hay thủy phân cũng đang được áp dụng. Quá trình này sử dụng vi sinh vật hoặc enzyme để “tiêu hóa trước” protein, biến chúng thành các peptide nhỏ có hoạt tính sinh học cao và cực kỳ dễ hấp thu. Các sản phẩm đạm lên men hoặc đạm thủy phân là lựa chọn lý tưởng cho vật nuôi non hoặc trong giai đoạn bị stress, giúp chúng vượt qua giai đoạn khó khăn và phát triển tối ưu. 

Kết luận 

Việc lựa chọn nguồn đạm không chỉ đơn thuần là nhìn vào hàm lượng protein thô. Một chiến lược dinh dưỡng thông minh đòi hỏi sự am hiểu sâu sắc về khả năng tiêu hóa của từng loại nguyên liệu đối với từng loài vật nuôi và từng giai đoạn phát triển. Thay vì chỉ hỏi “Đạm bao nhiêu phần trăm?”, câu hỏi đúng phải là “Bao nhiêu phần trăm đạm đó thực sự được vật nuôi hấp thu?”. Bằng cách tập trung vào khả năng tiêu hóa và áp dụng các giải pháp công nghệ tiên tiến như enzyme và protein đã qua xử lý, người chăn nuôi có thể tối ưu hóa hiệu quả sử dụng thức ăn, cải thiện sức khỏe vật nuôi và đạt được lợi nhuận bền vững./.

 Ecovet Team

Nguồn: Ecovet

Ngày cập nhật: 08/08/2025

https://nhachannuoi.vn/ban-ve-dam-lam-sao-de-dong-vat-hap-thu-toi-da/