Khoa học kỹ thuật và công nghệ

Đột biến gen BRCA1 có thể không phải là yếu tố quyết định gây ung thư tuyến tiền liệt (18/03/2025)

Nếu được xác nhận trong các nghiên cứu tiếp theo, các phát hiện cho thấy có thể đã đến lúc đánh giá lại phương pháp điều trị hiện tại bằng thuốc ức chế PARP (poly(ADP-ribose) polymerase), ngăn chặn khả năng của các tế bào, bao gồm cả tế bào ung thư, sửa chữa tổn thương DNA, ở những nam giới có biến thể gen BRCA1, các nhà nghiên cứu cho biết.

Nghiên cứu mới đây đã chỉ ra rằng các đột biến trong gen BRCA1, dù là di truyền (dòng mầm) hay mắc phải (thể xác), có thể không phải là yếu tố chính gây ra ung thư tuyến tiền liệt, trái ngược với giả thuyết trước đây. Đây là phát hiện từ nghiên cứu đầu tiên cùng loại, được công bố trên tạp chí BMJ Oncology, miễn phí cho cộng đồng khoa học.

Phát hiện này không chỉ làm thay đổi cách hiểu về cơ chế khởi phát ung thư tuyến tiền liệt mà còn mở ra hướng đi mới trong việc điều trị các bệnh ung thư có liên quan đến gen BRCA1.

Các nhà nghiên cứu cho biết, nếu các phát hiện này được xác nhận, chúng có thể mở ra cơ hội xem xét lại các phương pháp điều trị ung thư tuyến tiền liệt, đặc biệt là thuốc ức chế PARP, vốn ngăn chặn khả năng sửa chữa tổn thương DNA của tế bào, bao gồm cả tế bào ung thư, ở nam giới mang biến thể gen BRCA1.

Những phát hiện này mở ra cơ hội cho việc tinh chỉnh các phương pháp xét nghiệm để chẩn đoán sớm và chính xác hơn, đồng thời giúp điều trị hiệu quả hơn cho những nam giới mắc bệnh.

Ung thư tuyến tiền liệt là loại ung thư phổ biến nhất ở nam giới. Các biến thể di truyền trong các gen sửa chữa DNA và các gen liên quan đến sự đáp ứng tổn thương DNA, đã được nghiên cứu và xác định là có vai trò quan trọng trong quá trình tiến triển của bệnh. Các nhà nghiên cứu giải thích rằng những người đàn ông mang đột biến di truyền ở gen BRCA2 hoặc ATM có nguy cơ mắc ung thư hung hãn hơn và kết quả điều trị thường kém hơn so với những người không mang những đột biến này.

Để đánh giá sự đóng góp của các đột biến di truyền và mắc phải ở các gen sửa chữa và phản ứng DNA trong ung thư tuyến tiền liệt ở nam giới, các nhà nghiên cứu đã tiến hành một nghiên cứu trên 450 bệnh nhân từ Tây Bắc nước Anh, trong khoảng thời gian từ năm 2022 đến năm 2024. Những người đàn ông này đã được xét nghiệm các biến thể di truyền dòng mầm (166), thể xác (280) hoặc cả hai loại (4) của các gen BRCA1, BRCA2, ATM, CDK12 và PALB2, nhằm mục đích triển khai điều trị bằng chất ức chế PARP.

Trong tổng số 340 trường hợp, ung thư ở đã di căn sang các bộ phận khác. Độ tuổi trung bình của bệnh nhân là 69, phạm vi dao động từ 38 đến 87 tuổi. Trong nhóm không được xét nghiệm do nguy cơ cao—bao gồm tuổi tác hoặc tiền sử gia đình—ít nhất 18 người (hơn 5%) mang biến thể BRCA2 dòng mầm, trong khi chỉ có một người mang biến thể BRCA1 dòng mầm (0,3%). Ngoài ra, trong số 263 người được sàng lọc biến thể ATM dòng mầm, có 7 người (3%) có kết quả xét nghiệm dương tính. Trong số 124 người đang trải qua xét nghiệm dòng mầm với nguy cơ cao, độ tuổi trung bình của họ là 56, dao động từ 34 đến 77. Biến thể BRCA2 dòng mầm vẫn chiếm ưu thế, với 8% trường hợp xét nghiệm dương tính. Tuy nhiên, chỉ có một trường hợp (dưới 1%) xét nghiệm dương tính với biến thể BRCA1 dòng mầm.

Kết quả xét nghiệm BRCA1 và BRCA2 dòng mầm đã được thực hiện cho 450 nam giới. Trong số đó, có 27 biến thể mầm BRCA2 (chiếm 6%), trong khi chỉ có hai biến thể mầm BRCA1 (0,5%). Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cho rằng một trong số các biến thể BRCA1 có thể không phải là tác nhân gây bệnh, vì đột biến ở gen ATM cũng được phát hiện trong mẫu xét nghiệm này. Sáu biến thể mầm ATM đã được phát hiện trong số 328 nam giới được xét nghiệm đột biến gen này. Đặc biệt, trong nhóm 97 nam giới được xét nghiệm biến thể mầm PALB2, chỉ một trường hợp có biến thể được phát hiện ở một người đàn ông trên 70 tuổi có tiền sử gia đình mắc ung thư vú. Kết quả xét nghiệm cho thấy không có đột biến gen nào được phát hiện trong số những người có đột biến gen CHEK2 (122 người), Lynch (69 người) và RAD51C/D (15 người). Kết quả xét nghiệm soma trên 280 nam giới bị ung thư di căn đã được công bố. Trong đó, có 31 trường hợp (11%) phát hiện có biến thể gen BRCA2. Cụ thể, 16 người (6%) có biến thể mầm, trong khi 11 người (4%) có biến thể soma. Đối với bốn trường hợp còn lại, biến thể gen không rõ ràng.

Các nhà nghiên cứu cho biết các biến thể BRCA2, bao gồm cả thể soma và dòng mầm, đóng vai trò quan trọng trong quá trình tiến triển của ung thư tuyến tiền liệt. Những biến thể này ảnh hưởng đến ít nhất một trong số mười người mang gene bệnh. Ngược lại, các biến thể BRCA1 dường như không phải là tác nhân chính trong việc khởi phát hay tiến triển của bệnh. Trong một trường hợp bệnh đã di căn, chỉ có một biến thể thể soma và một biến thể dòng mầm được phát hiện kết hợp với biến thể dòng mầm của gene ATM.

Đột biến ATM, cả dòng mầm lẫn thể soma, đều có mối liên quan đến sự lây lan của bệnh. Cụ thể, trong 263 mẫu khối u được thử nghiệm, có 16 mẫu (6%) được xác định có biến thể di truyền ATM. Trong số đó, năm mẫu (2%) là dòng mầm, bảy mẫu (2,5%) là thể soma, còn bốn mẫu không thể xác định được.

Dữ liệu mới cũng cho thấy các đột biến trong gen CDK12 và BRCA2 ở thể soma và dòng mầm không còn được xem là loại trừ lẫn nhau như trước đây.

Các nhà nghiên cứu thừa nhận rằng chỉ có 217 mẫu khối u được thử nghiệm cho tất cả các biến thể di truyền, và họ không thể phân loại tất cả các mẫu đã được xác định là thể soma hoặc dòng mầm. Ngoài ra, do việc xét nghiệm những người mang biến thể BRCA1 chỉ mới được thực hiện gần đây, kết quả lâu dài đối với những người đàn ông này vẫn chưa được xác định.

Trong bài báo của họ, Tiến sĩ Fumihiko Urabe và Kosuke Takemura, đến từ Trường Y khoa Đại học Jikei ở Minato, Nhật Bản và Bệnh viện Ung thư JFCR tại Tokyo, Nhật Bản, đã đồng tình rằng các phương pháp điều trị có thể cần được điều chỉnh dựa trên những kết quả từ nghiên cứu của họ.

"Mặc dù cần nghiên cứu thêm trên các nhóm bệnh nhân đa dạng hơn, nhưng các phát hiện từ nghiên cứu này đã mở ra cơ hội tinh chỉnh các chiến lược xét nghiệm di truyền và phương pháp điều trị cá nhân hóa cho ung thư tuyến tiền liệt", các tác giả kết luận./.

P.T.T (NASATI). theo https://medicalxpress.com/l, 26/2/2025

Ngày cập nhật: 10/03/2025

https://www.vista.gov.vn/vi/news/cac-linh-vuc-khoa-hoc-va-cong-nghe/dot-bien-gen-brca1-co-the-khong-phai-la-yeu-to-quyet-dinh-gay-ung-thu-tuyen-tien-liet-10922.html