Thông tin kết quả nhiệm vụ KH&CN

Nghiên cứu xây dựng chỉ dẫn kỹ thuật về quy trình phá dỡ công trình và phân loại chất thải rắn xây dựng tại nguồn (04/04/2025)

Với tốc độ thị hóa nhanh cùng với sự phát triển các hoạt động kinh tế - xã hội trong những năm gần đây, các hoạt động xây dựng cơ sở hạ tầng, công trình đang diễn ra ở nhiều nơi, đặc biệt tại các thành phố lớn ở Việt Nam (Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng, TP. Hồ Chí Minh…). Các hoạt động như xây mới, cải tạo hay phá dỡ các công trình xây dựng, công trình cơ sở hạ tầng giao thông, sản xuất vật liệu xây dựng… đã và đang thải ra một khối lượng lớn chất thải rắn xây dựng (CTRXD). Quản lý CTRXD theo hướng bền vững hiện đang là thách thức lớn đối với các cơ quan quản lý nhà nước, chủ đầu tư dự án, và các nhà thầu. Việc thực hiện phân loại và tái chế CTRXD đã được nhấn mạnh trong chiến lược quốc gia về quản lý CTR đến năm 2025 và tầm nhìn đến năm 2050. Gần đây, theo Thông tư số 08/2017/TT-BXD ngày 16/5/2017 của Bộ Xây dựng Quy định về quản lý CTRXD (Thông tư 08), thì một trong những nội dung quan trọng cần thực hiện đó là CTRXD phải được phân loại ngay tại nơi phát sinh theo quy định tại Khoản 1, Điều 50, Nghị định số 38/2015/NĐ-CP ngày 24/04/2015 của Chính phủ về quản lý chất thải và phế liệu.

Quy trình phân tích hình ảnh.

Tuy nhiên, hiện nay công tác quản lý CTRXD vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế và chưa hiệu quả do một số nguyên nhân chính, như: Các cơ chế, chính sách ưu đãi, hỗ trợ, khuyến khích có liên quan chưa cụ thể; Các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, chỉ dẫn kỹ thuật có liên quan đến hoạt động quản lý CTRXD còn thiếu; Công nghệ xử lý CTRXD còn lạc hậu; Việc nghiên cứu, sử dụng các sản phẩm tái chế CTRXD chưa phổ biến rộng rãi. Trước những tồn tại trên, ngày 07/5/2018, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quyết định số 491/QĐ-TTg về Điều chỉnh Chiến lược quốc gia về quản lý tổng hợp chất thải rắn đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2050 (Chiến lược 491), trong đó tiếp tục nhấn mạnh mục tiêu: “Đến năm 2025, 90% tổng lượng CTRXD phát sinh tại các đô thị được thu gom, xử lý đáp ứng yêu cầu bảo vệ môi trường, trong đó 60% được tái sử dụng hoặc tái chế thành các sản phẩm, vật liệu tái chế bằng các công nghệ phù hợp” và đặt ra nhiệm vụ “CTRXD phát sinh phải được thu gom, tái chế, tái sử dụng và xử lý bằng công nghệ phù hợp; tăng cường nghiên cứu, ứng dụng công nghệ tái chế CTRXD”.

Trong bối cảnh hoạt động quản lý CTRXD, cụ thể là các công tác phân loại và tái chế CTRXD còn nhiều hạn chế và chưa hiệu quả, cùng với việc lượng CTRXD phát sinh trong thời gian tới sẽ tiếp tục tăng mạnh do quá trình đô thị hóa mạnh mẽ, việc Trường Đại học Xây dựng Hà Nội chủ trì, PGS.TS. Nguyễn Đức Lượng làm chủ nhiệm nhiệm vụ Nghiên cứu xây dựng chỉ dẫn kỹ thuật về quy trình phá dỡ công trình và phân loại chất thải rắn xây dựng tại nguồn có ý nghĩa thực tiễn cao, góp phần hỗ trợ cho Bộ Xây dựng và các cơ quan quản lý nhà nước, các tổ chức, cá nhân có liên quan, góp phần thực hiện mục tiêu của Chiến lược 491, thúc đẩy công tác phân loại và các hoạt động tái chế CTRXD ở Việt Nam, nhờ đó nâng cao hiệu quả trong quản lý CTRXD, góp phần bảo vệ môi trường và hướng tới mục tiêu phát triển bền vững của đất nước. Xuất phát từ thực tiễn này, việc nghiên cứu biên soạn chỉ dẫn kỹ thuật về quy trình phá dỡ công trình và phân loại CTRXD tại nguồn nhằm tận dụng tối đa nguồn tài nguyên, các loại nguyên vật liệu có ích từ CTRXD hướng tới mục tiêu bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.

Nghiên cứu tổng quan kinh nghiệm các nước trên thế giới về quản lý CTRXD và chính sách có liên quan ở Việt Nam cho thấy, ở các nước châu Á như Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan và Singapore, việc quản lý CTRXD đã được thiết lập tương đối hoàn chỉnh về khung pháp lý cũng như triển khai thực hiện. Tại các nước phát triển như Mỹ, Châu Âu và Úc, công tác quản lý và phân loại CTRXD tại nguồn đã được thiết lập từ lâu và hoàn thiện hơn so với các quốc gia đang phát triển. Các quốc gia này có cùng chung cách tiếp cận là giảm tối đa CTRXD và tái chế với tỉ lệ cao, và đã ban hành khung pháp lý cũng như các tiêu chuẩn, quy chuẩn hướng dẫn đầy đủ qui trình phá dỡ cũng như tái sử dụng và tái chế CTRXD. Việt Nam đã có khung pháp lý cơ bản quy định việc quản lý CTRXD. Tuy nhiên, hiện còn thiếu các hướng dẫn kỹ thuật cụ thể để hướng dẫn chi tiết thực hiện các nội dung liên quan đến công tác quản lý CTRXD, cũng như thiếu các tiêu chuẩn về vật liệu tái chế từ CTRXD. Trong những năm tới, để thúc đẩy công tác quản lý CTRXD, các cơ quan quản lý nhà nước có liên quan cần xây dựng và ban hành các văn bản, tài liệu này.

Nghiên cứu cũng tiến hành điều tra, khảo sát hiện trạng phát sinh, thu gom, phân loại, xử lý, tái chế CTRXD ở một số đô thị ở Việt Nam. Qua điều tra đối với thành phần và khối lượng CTRXD tại quận Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội cho thấy được lượng CTRXD đổ trộm phát sinh khoảng 10% trên tổng khối lượng CTR sinh hoạt. Thành phần của CTRXD chủ yếu là bê tông gạch vỡ chiếm tỉ lệ cao gần 40%. Điều này cho thấy tiềm năng có thể tái chế CTRXD làm VLXD. Đối với 1 số thành phần nguy hại có thể tồn tại trong CTRXD như gypsum hay các thành phần bụi mịn có kích thước <2mm có nguy cơ gây hại tới môi trường thì cần phải có các biện pháp kiểm soát cần thiết. Đồng thời, kết quả khảo sát các bãi chôn lấp CTRXD ở thành phố Hà Nội cho thấy còn tồn tại nhiều vấn đề tồn tại, khó khăn và thách thức trong công tác quản lý và xử lý CTRXD thải bỏ tại các bãi chôn lấp, chưa đáp ứng được nhu cầu thải bỏ, xử lý CTRXD của thành phố Hà Nội. Đối với hoạt động quản lý CTRXD tại thành phố Hải Phòng, kết quả điều tra khảo sát cho thấy: Hầu hết các quận, huyện được liên hệ khảo sát đều không có bất kỳ thông tin nào về tỷ lệ CTRXD trong lượng CTR đô thị. Giải pháp xử lý CTRXD phổ biến nhất ở Hải Phòng hiện nay là “Tái sử dụng để san lấp mặt bằng”. Địa phương gặp nhiều khó khăn trong công tác quản lý CTRXD do không có đơn vị chuyên nghiệp phá dỡ, thiếu hướng dẫn chính thức trong việc vận chuyển và xử lý CTRXD.

Nhóm tác giả tiến hành biên soạn dự thảo chỉ dẫn kỹ thuật quy trình phá dỡ công trình và phân loại CTRXD tại nguồn gồm các nội dung: Cơ sở pháp lý của việc biên soạn dự thảo Chỉ dẫn kỹ thuật; Biên soạn dự thảo Chỉ dẫn kỹ thuật (Phạm vi và đối tượng áp dụng, Văn bản pháp lý có liên quan và tài liệu viện dẫn, Thuật ngữ, Trách nhiệm của các bên liên quan, Quy trình phá dỡ công trình và phân loại CTRXD tại chỗ (Lập kế hoạch quản lý CTRXD, Công việc trước khi phá dỡ, Công việc phá dỡ chính, Phân loại và lưu giữ CTRXD tại chỗ)). Nghiên cứu áp dụng thử nghiệm công tác phân loại CTRXD tại công trình phá dỡ là toàn bộ các khối xây của trường tiều học Quang Trung, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội. Qua việc áp dụng thí điểm các nội dung của Dự thảo “Chỉ dẫn kỹ thuật quy trình phá dỡ công trình và phân loại CTRXD tại nguồn” đối với công trình trường tiểu học Quang Trung, một số điểm hạn chế trong quy trình thí điểm phá dỡ công trình và phân loại CTRXD tại nguồn được nhận định như sau: Công nhân thường xuyên phải làm việc trong môi trường có nhiều bụi, tiếng ồn; người lao động có thể bị các vật rơi hoặc văng vào người như vụn bê tông, vụn gạch,… trong quá trình phá, dỡ công trình. Đó là các nguy cơ trực tiếp làm suy giảm sức khỏe người lao động và gián tiếp gây tai nạn lao động. Việc chuyển một số thành phần vật dụng, chất thải phá dỡ công trình như bê tông vụn hoặc sắt thép… ra khỏi công trường không kịp thời, có thể gây nguy hiểm cho người đi lại do dẫm hoặc va quệt phải những chỗ sắc nhọn. Một số thiết bị phá, dỡ có thể bị hỏng trong quá trình thi công phá dỡ có thể gây chậm tiến độ thi công phá dỡ công trình. Trên cơ sở này, một số nội dung được đề xuất bổ sung trong các nội dung liên quan của Dự thảo “Chỉ dẫn kỹ thuật quy trình phá dỡ công trình và phân loại CTRXD tại nguồn”, trong đó nội dung “Công tác chuẩn bị”, Mục “5.2. Công việc trước khi phá dỡ”, bổ sung các ý sau: Tập huấn về an toàn lao động cho người sử dụng lao động và người lao động, công nhân đối với từng công việc; tăng cường và nâng cao ý thức về đảm bảo an toàn lao động cho bản than người lao động, công nhân trong quá trình làm việc. Trang bị đầy đủ các phương tiện bảo hộ lao động (quần áo, mũ, giầy bảo hộ lao động, găng tay, khẩu trang, dây an toàn…) cho công nhân tham gia phá dỡ công trình. Kiểm định, kiểm tra tình trạng hoạt động, bảo đảm chất lượng các phương tiện, máy móc thi công phá dỡ. Có kế hoạch kiểm tra, giám sát việc thực hiện các quy định, nội quy, biện pháp an toàn lao động trong suốt quá trình phá, dỡ công trình. Lập phương án xử lý sự cố, ứng cứu khẩn cấp.

Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu tại Trung tâm Thông tin và Truyền thông Hải Phòng./.