Văn hóa - Xã hội Nông thôn

Giỗ tổ dòng họ - nét đẹp văn hóa truyền thống của người Việt (16/03/2020)

Trong truyền thống văn hóa của người Việt Nam, đạo lý “uống nước nhớ nguồn” luôn luôn được đề cao. Thờ cúng tổ tiên là một hình thức tín ngưỡng thể hiện rõ nét truyền thống ấy. Đây là một phong tục không bắt buộc nhưng lại gần như là thứ "luật bất thành vǎn" trong đời sống tâm linh của người Việt tồn tại qua bao thế hệ.

Người Việt Nam coi việc thờ phụng tổ tiên là thể hiện sự hiếu thuận và lòng biết ơn của con cháu đối với công ơn các bậc sinh thành. Đối với người Việt, mối quan hệ huyết thống, thân tộc vô cùng quan trọng. Dù đi xa hay gần, mỗi người đều luôn ý thức về cội nguồn, tổ tiên, dòng họ của mình.

Lễ giỗ tổ dòng họ Nguyễn Đình ở xã Ngũ Phúc, huyện An Lão.

Giỗ tổ họ thường được tổ chức tại từ đường hay nhà thờ họ. Mọi việc chuẩn bị cho ngày giỗ từ mua sắm đồ lễ đến chế biến cỗ bàn đều phải chuẩn bị từ trước và hoàn thành trước ngày giỗ. Chi phí để tổ chức trong ngày giỗ tổ họ được lấy từ số tiền đóng góp của con cháu trong dòng họ, không phân biệt con trai hay con gái, những người đã lấy vợ, lấy chồng được cho là đã trưởng thành đều có trách nhiệm đóng góp. Đến ngày giỗ họ, dù bận đến đâu, mọi người cũng cố gắng thu xếp về dự bởi đây là dịp để gặp mặt đông đủ anh em, cháu con trong họ, được chuyện trò, ôn lại những năm tháng vất vả và thấy mình phải phấn đấu hơn nữa để làm vẻ vang dòng tộc.

Trách nhiệm tiến hành tổ chức giỗ tổ họ đều do trưởng họ và hội đồng gia tộc chịu trách nhiệm. Các thành viên khác trong họ sẽ được phân công từng việc cụ thể. Theo phong tục, chiều hôm trước ngày giỗ, con cháu làm lễ cúng gọi là “Tế cáo”, mời tổ tiên về, sáng hôm sau là lễ “Tế chính”. Việc tổ chức “Tế cáo” do trưởng họ và hội đồng gia tộc họ thực hiện tại hhà thờ họ. Tất cả con cháu xa gần đều được thông báo về dự lễ giỗ tổ họ được tổ chức tại nhà thờ họ, xây trên mảnh đất hương hỏa tổ tiên để lại. Trưởng họ sẽ được ở trên mảnh đất đó để trông coi, hương khói. Khi làm lễ, trưởng họ đứng trước bàn thờ tổ đọc lịch sử dòng họ và văn khấn. Đây là cách nhắc nhở con cháu nhớ đến công ơn tổ tiên, để giáo dục các thế hệ hậu sinh về truyền thống, gia phong của gia tộc cũng như để con cháu biết được tên các cụ từ thủy tổ đến tiên tổ một số đời đầu tiên của dòng họ tránh mắc các lỗi phạm húy đến tên của thủy tổ và tiên tổ các đời. Sau đó sẽ là lễ yết cáo thủy tổ và tiên tổ các đời danh sách các con cháu của dòng họ mới được sinh ra trong năm để được ghi tên vào danh sách sổ tọ.

Sau khi tiến hành xong hết các nghi lễ cúng, lễ vật sẽ được “hạ” xuống để tất cả con cháu quây quần cùng ăn, gọi là “Thụ lộc”. Tiếp đến, mọi người tham dự lễ giỗ tổ hay các trưởng chi sẽ ngồi lại họp bàn về công việc chung của họ, cụ thể là tổng kết công việc đã làm và lên kế hoạch cho thời gian tới. Những năm gần đây, giỗ họ còn tổ chức trao thưởng cho con cháu làm ăn, học hành đỗ đạt, góp phần làm rạng danh dòng họ. Ngoài ra nếu con cháu nào có hoàn cảnh khó khăn nhưng học hành đỗ đạt cũng được mọi người động viên, hỗ trợ.

Đối với một số họ, lễ giỗ tổ họ được tổ chức hằng năm, nhưng thông thường cứ 3 hay 5 năm lại làm với quy mô lớn gọi là lễ tế tổ. Khác với những lễ giỗ họ bình thường, lễ tế tổ thường mời đội tế lễ, có quần áo tế chỉnh tề và đội nhạc để làm lễ. Quy mô của lễ tế tổ được tổ chức rộng, mời cả đại diện các họ khác trong làng đến dự để tăng tình đoàn kết bà con làng xóm.

Cùng với sự phát triển kinh tế đất nước, những năm trở lại đây, các phong tục, nghi lễ văn hóa truyền thống ngày càng được toàn thể xã hội quan tâm, chú trọng. Nghi lễ gia đình, dòng họ ở một khía cạnh nào đó, cũng chính là một di sản văn hoá phi vật thể. Nó được lưu giữ từ thế hệ này sang thế hệ khác, từ cá nhân này đến cá nhân khác. Nếu không được quan tâm thì các tập tục văn hóa này sẽ mai một và lâu dần các thế hệ sau sẽ quên hết cả cội nguồn. Vì vậy mỗi dòng họ cần có chủ trương về việc duy trì và phát triển các tập tục giỗ tổ để vừa duy trì tập tục truyền thống, nhưng cũng cập nhật các tiến bộ của xã hội hiện đại.

Nguồn: Giaoducthoidai.vn