Bà con cần biết

Những điều cần biết về vắc-xin và sử dụng vắc-xin cho vật nuôi (10/10/2017)

          Vắc-xin là chế phẩm có tính kháng nguyên dùng để tạo miễn dịch đặc hiệu chủ động, nhằm tăng sức đề kháng của cơ thể đối với một số tác nhân gây bệnh cụ thể. Việc dùng vắc-xin để phòng bệnh cho vật nuôi gọi chung là tiêm phòng.

Có 2 loại vắc-xin chủ yếu là: vắc-xin sống (vắc-xin nhược độc) và vắc-xin chết (vắc-xin vô hoạt). Vắc-xin sống là các vi sinh vật được nuôi cấy dưới những điều kiện đặc biệt nhằm giảm đặc tính độc hại của chúng. Các vắc-xin sống có khả năng gây miễn dịch tốt hơn so với vắc-xin vô hoạt.

Vắc-xin sống thường gây miễn dịch sớm (3 - 4 ngày sau khi tiêm), thời gian miễn dịch tương đối dài. Nhưng những loại vắc-xin này khi dùng dễ gây phản ứng, đòi hỏi nhiệt độ bảo quản thấp, có thể lây bệnh không điển hình hoặc làm trỗi dậy các bệnh khác sau khi tiêm.

Vắc-xin chết là các vi sinh vật độc hại bị chết bằng hóa chất hoặc nhiệt độ. Hầu hết các vắc-xin này chỉ đáp ứng khả năng miễn dịch không hoàn toàn và ngắn hạn, cần phải tiêm nhắc lại nhiều lần. Đây là loại vắc-xin an toàn, ổn định và dễ sử dụng, nhưng hiệu lực thường kém và thời gian sử dụng ngắn. 

Dùng vắc-xin chủ yếu là phòng bệnh và sau khi tiêm vắc-xin một thời gian nhất định vật nuôi mới có khả năng tự miễn dịch. Vì vậy, khi tiêm vắc-xin cần phải thực hiện theo đúng những nguyên tắc sau: 

- Đối tượng tiêm phòng: Thực hiện tiêm phòng hàng năm đối với những vùng có ổ dịch cũ, vùng có nhiều bệnh truyền nhiễm phát sinh theo mùa. Ở những nơi chưa có dịch, chỉ nên dùng vắc-xin chết. Nên dùng vắc-xin cho vật nuôi khi mới nhập về và tiêm phòng đúng lịch cho vật nuôi khi người chăn nuôi xác định nuôi con gì. Vắc-xin phòng bệnh nào thì thường chỉ phòng được loại bệnh đó, không phòng được bệnh khác.

- Hiệu lực của vắc-xin: Tình trạng sức khỏe của vật nuôi sẽ ảnh hưởng tới hiệu lực của vắc-xin. Chỉ tiêm phòng khi vật nuôi có thể trạng khỏe mạnh vì lúc đó chúng mới có khả năng đáp ứng miễn dịch cao. Không tiêm vắc-xin cho những con đang ủ bệnh, những con quá gầy yếu, quá non, con mẹ mới đẻ, những con đang gặp stress, vật nuôi đang mang thai, vật nuôi mới thiến chưa lành vết thương, dời chuồng, tẩy giun, bắt đầu thay đổi khẩu phần ăn. 

- Thời gian vắc-xin tác dụng: Sau khi tiêm vắc-xin, cơ thể sẽ tạo được miễn dịch sau 2 - 3 tuần. Trong thời gian đó, động vật chưa có miễn dịch đầy đủ nên vẫn có thể mắc bệnh và phát bệnh. Hiện tượng này có thể dẫn đến những nhận định sai lầm vì cho rằng vắc-xin không có hiệu lực. Vắc-xin gây ra những phản ứng hoặc vắc-xin gây bệnh.

Liều sử dụng vắc-xin: Cần sử dụng vắc-xin (cho uống, nhỏ mắt hoặc tiêm) đúng theo chỉ định của nhà sản xuất. Nếu sử dụng thấp hơn liều quy định sẽ làm giảm hiệu lực của vắc-xin. Liều cao hơn có thể làm tê liệt miễn dịch hoặc gây ra phản ứng phụ.

- Kiểm tra lọ vắc-xin: Trước khi sử dụng bất cứ lọ vắc-xin nào cũng cần phải kiểm tra những chi tiết sau: Thông tin trên nhãn (chi tiết này cần ghi vào sổ để theo dõi nếu gặp sự cố khi sử dụng), tên vắc-xin (có đúng với nhu cầu sử dụng không), số lô, số liều sử dụng, ngày sản xuất, thời hạn sử dụng, quy cách bảo quản.

Mặt khác, cần kiểm tra nút của lọ chặt hay lỏng, nguyên vẹn hay bị rách, tình trạng lớp thiếc bọc bên ngoài, lọ thủy tinh có bị rạn nứt không, tình trạng thuốc trong lọ (màu sắc có bình thường không, vắc-xin có bị vón không, có vật lạ trong lọ như bụi than, côn trùng, sợi bông không, khi lắc lọ vacxin có tạo thành một dung dịch đồng nhất hay không).

- Thao tác khi sử dụng vắc-xin: Khử trùng các dụng cụ dùng để pha chế vắc-xin bằng cách hấp hoặc luộc, sau đó rửa bằng nước sạch (nước đã sôi để nguội). Không được rửa bằng thuốc sát trùng. Sát trùng tay người thực hiện, vùng da được tiêm, nút cao su của lọ chứa vắc-xin vô trùng bằng cồn 70 độ.

- Bảo quản vắc-xin trong ngăn mát: Đối với vắc-xin nhược độc được điều chế từ virus phải bảo quản ở nhiệt độ thấp (-15°C) trong quá trình tích trữ và vận chuyển, nhưng nếu ở trạng thái đông khô thì cần được bảo quản lạnh ở 1 - 4°C (ngăn đá của tủ lạnh).

Khi đem đi tiêm để vắc-xin vào bình kín, giữ lạnh có đá lạnh để bảo quản. Phải hủy bỏ vắc-xin quá hạn dùng, đối với vắc-xin còn thừa nên tiêu hủy ở những nơi quy định, không vất bỏ bừa bãi, nhất là vắc-xin sống, để không tạo ra biến chủng phức tạp cho việc phòng chống dịch bệnh sau này.  

* Lưu ý: Trong lúc tiêm phòng cần tránh ánh nắng mặt trời vì có thể làm hư hỏng vacxin (nhất là vắc-xin sống).

Nguồn: Khuyến nông Hà Nội