Thông tin kết quả nhiệm vụ KH&CN

Đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài - đột phá chính sách phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh bền vững đất nước (07/11/2025)

Đảng và Nhà nước ta đã đặt nhân tài vào vị trí trọng yếu trong chiến lược phát triển của đất nước. Điều này thể hiện sự nhận thức sâu sắc của toàn bộ hệ thống chính trị về tầm quan trọng của nhân tài trong việc thúc đẩy sự tiến bộ, đổi mới, sáng tạo - nguồn lực đặc biệt quan trọng để xây dựng đất nước, phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế.Bên cạnh những kết quả đạt được thì công tác đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài còn tồn tại những bất cập nhất định. Trong khi đó, những yêu cầu, đòi hỏi của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4, phát triển kinh tế tri thức, sự xuất hiện của trí tuệ nhân tạo (AI) đòi hỏi nâng cao hơn nữa khả năng cạnh tranh của quốc gia. Trong bối cảnh đó, một trong những yêu cầu, nhiệm vụ đặt ra cần không ngừng phát huy nhân tố con người mà trước hết là đội ngũ nhân tài - nguồn nhân lực chất cao - để nâng cao năng lực cạnh tranh, tạo những đột phá trong tiến trình xây dựng đất nước, đặc biệt trong giai đoạn Việt Nam cần có sự chuyển mình mạnh mẽ để trở thành nước phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và trở thành nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045. Do đó, có những nghiên cứu, khảo sát một cách khoa học, bài bản thực tiễn công tác đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài, sẽ là những đóng góp quý giá cho việc hoạch định chiến lược phát triển nhân tài ở nước ta trong bối cảnh mới hiện nay. Đứng trước thực trạng trên, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn – Đại học Quốc gia Hà Nội tiến hành triển khai đề tài “Đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài - đột phá chính sách phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh bền vững đất nước” do GS.TS Hoàng Anh Tuấn làm chủ nhiệm.

Phát huy truyền thống và phương sách dùng người của ông cha, và kinh nghiệm quốc tế, trong quá trình lãnh đạo cách mạng, đặc biệt trong thời kỳ đổi mới, công tác đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài của Việt Nam đã góp phần trực tiếp cùng toàn dân đưa đất nước ra khỏi khủng hoảng kinh tế, xã hội kéo dài nhiều năm; từng bước xóa đói, giảm nghèo, nâng cao chất lượng cuộc sống. Trên phương diện lý luận, nhận thức về nhân tài và công tác đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài đã ngày càng toàn diện và sâu sắc hơn. Quan niệm chung về nhân tài là người có trình độ, năng lực vượt trội, có thành tích đặc biệt xuất sắc và có ảnh hướng đến sự tiến bộ và phát triển chung của xã hội. 

Công tác đào tạo nhân tài là một quá trình với nhiều bước, nhiều nội dung. Hay nói cách khác đó là một hệ thống có mối liên hệ mật thiết, ràng buộc, quy định lẫn nhau, bắt đầu từ việc tạo nguồn, đánh giá, kiểm tra thông qua tuyển dụng. Tiếp đó là quá trình thử thách, rèn luyện trong môi trường thực tiễn, rồi tổng hợp, đúc rút kinh nghiệm và kết thúc ở quá trình tổng kết, khái quát hóa thành lý luận, làm tài liệu học tập, đào tạo, bồi dưỡng cho quá trình mới, thế hệ mới.

Sử dụng nhân tài là quá trình sắp đặt nhân tài vào các vị trí công việc của tổ chức để khai thác và phát huy năng lực làm việc của người tài một cách tối đa nhằm  đạt hiệu quả cao trong công việc. Thu hút nhân tài là một quá trình liên tục để xác định, xây dựng mối quan hệ và tuyển lựa những cá nhân có tài năng nhằm đảm bảo nguồn nhân lực chất lượng cao cho tổ chức, cơ quan, địa phương và đất nước. 

Trong gần 40 năm Đổi mới đất nước đã cho thấy Đảng và Nhà nước ta đã luôn đặt nhân tài vào vị trí trọng yếu trong chiến lược phát triển của đất nước. Điều này thể hiện sự nhận thức sâu sắc của toàn bộ hệ thống chính trị về tầm quan trọng của nhân tài trong việc  thúc đẩy sự tiến bộ, đổi mới, sáng tạo – nguồn lực đặc biệt quan trọng để xây dựng đất nước, phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế.

Đánh giá của người dân về thực trạng công tác đào tạo, sử dụng  và thu hút nhân tài ở nước ta hiện nay (1600 người/100%).

Tuy nhiên, bên cạnh những thành công, công tác đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài của Việt Nam cũng bộc lộ nhiều hạn chế. Thiếu một chính sách cụ thể, rõ ràng, khả thi để thực hiện đột phá về đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài.  Việc thiếu điểm này đã làm cho các chính sách hiện hành không đồng bộ trong thực thi và đạt được hiệu quả mong đợi. Ngoài ra, các chính sách hiện tại chủ yếu tập trung vào các biện pháp hỗ trợ và đãi ngộ mang tính vật chất, chưa đặc biệt chú trọng đến các giải pháp khuyến khích sáng tạo và đổi mới. Việc thiếu tính sáng tạo trong chính sách dẫn đến việc không khai thác hết tiềm năng của các tài năng sáng tạo. Khâu phát hiện nhân tài chúng ta chỉ mới làm được việc phát hiện học sinh có thành  tích học giỏi. Các chính sách thu hút, sử dụng, đào tạo bồi dưỡng còn nặng theo chương trình, kế hoạch, qui định cứng nhắc (về lương, thưởng, thủ tục hành chính...) chưa định hướng linh hoạt theo nguyên tắc thị trường. Môi trường và điều kiện làm việc, chính sách đãi ngộ, sử dụng đặc biệt trong khu vực nhà nước chưa thực sự tốt để thu hút và giữ chân những trí thức tài năng. Vấn đề thu hút nhân tài dù đã được quan tâm, tuy nhiên thực tế việc thu hút nhân tài ở nhiều bộ, ngành, địa phương lại chưađược như mong muốn, mà rào cản lớn nhất là do chưa có một chiến lược cụ thể, dài hơi với cơ chế đồng bộ, thống nhất để tạo ra sức hấp dẫn đủ lớn.

Nguyên nhân dẫn đến hạn chế trên là do: Về khách quan: 1) Ccác quy định về đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài mới mang tính nguyên tắc, nằm riêng lẻ trong các văn bản quản lý cán bộ; 2) Thủ tục hành chính trong đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài còn rất rườm rà; 3) Môi trường làm việc chưa chuyên nghiệp, chế độ đãi ngộ nhân tài chưa hấp dẫn; 4) Cách thức đào tạo, sử dụng và thu hút nhân ài chưa đủ hấp dẫn và phương thức tuyển dụng chưa linh hoạt. Về nguyên nhân chủ quan: 1) Chưa bố trí đúng người đúng việc; 2) Cơ hội thăng tiến và phát triển nghề nghiệp trong lĩnh vực công còn hạn chế, đặc biệt là đối với những người trẻ, có năng lực; 3) Tâm lý hẹp hòi của một bộ phận cán bộ quản lý, đồng nghiệp; 4) Do nguyên nhân chủ quan thuộc về chính bản thân nhân tài.

Trong bối cảnh đất nước bước vào kỷ nguyên vươn mình, thực hiện cách mạng tinh gọn bộ máy, sự tranh giành giật nhân tài giữa các quốc gia ngày càng trở nên mạnh mẽ và những tác động của cách mạng công nghiệp lần thứ Tư, để sớm đưa đất nước bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, công tác đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài cần tiếp tục có nhận thức và giải pháp đột phá, đó là:

- Về quan điểm đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh, bền vững đất nước: đột phá nhận thức, khẳng định nhân tài là sức mạnh, nguồn lực nội sinh đặc biệt quan trọng để phát triển đất nước nhanh, bền vững đến năm 2030, tầm nhìn 2045; xây dựng thể chế trọng dụng nhân tài đủ mạnh để tạo cơ sở pháp lý cho tạo đột phá hoạch định, tổ chức thực hiện chính sách đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài phục vụ phát triển đất nước; đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài phải bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất, hài hoà với chính sách kinh tế - xã hội của Đất nước; nhiệm vụ đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị; kết hợp chặt chẽ giữa vai trò của Nhà nước và thị trường trong đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài.

- Về phương hướng đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài đến năm 2030,tầm nhìn đến năm 2045, bao gồm: tiếp tục thực hiện hiệu quả chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về đào tạo, thu hút, trọng dụng nhân tài; tiếp tục đổi mới, hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật, tạo cơ chế hiệu quả trong đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài; xây dựng chương trình, quy hoạch, kế hoạch, dự án và điều kiện đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài ở tất cả các lĩnh vực, thành phần kinh tế, các ngành, địa phương, doanh nghiệp, gia đình…; kiến tạo môi trường làm việc lành mạnh, bảo đảm công bằng về cơ hội, thăng tiến, đáp ứng các điều kiện làm việc để nhân tài phát huy tốt nhất năng lực, sở trường; tăng cường đầu tư nguồn lực cho công tác đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài; tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng, hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước và phát huy vai trò của các tổ chức chính trị - xã hội trong đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài; tăng cường hợp tác quốc tế về đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài.

- Về các giải pháp, chính sách chung về đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh bền vững đất nước: Nâng cao nhận thức về vị trí và vai trò của đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh bền vững đất nước; Đổi mới, hoàn thiện hệ thống cơ chế, chính sách, pháp luật về đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài; Tiếp tục đẩy mạnh đổi mới căn bản, toàn diện, đồng bộ giáo dục - đào tạo; Đổi mới, hoàn thiện chính sách đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài ngoài Đảng vào khu vực nhà nước.

- Về giải pháp chung về đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh, bền vững đất nước: Thực hiện cách mạng trong nhận thức về vị trí, vai trò của đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh, bền vững đất nước; Đổi mới, xây dựng hệ thống chính sách, pháp luật đột phá về đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài: tiếp tục xem xét, nghiên cứu, bổ sung quy định, hướng dẫn chi tiết về nhân tài, cần thống nhất khái niệm nhân tài và tiêu chí xác định nhân tài; tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật, hoàn thiện hệ thống pháp luật, chế tài đủ mạnh để xử lý cán bộ vi phạm trong triển khai thực hiện chính sách phát hiện, đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài; tập trung xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, đảng viên; đặc biệt, lựa chọn, bố trí người đứng đầu cấp ủy, thủ trưởng cơ quan, đơn vị có trình độ, năng lực, thực sự là tấm gương tiêu biểu về bản lĩnh chính trị, đạo đức, lối sống ở cơ quan, đơn vị; nâng cao năng lực cơ quan tham mưu về công tác cán bộ nói chung và đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài nói riêng; khơi dậy truyền thống yêu nước, lòng tự hào dân tộc, tinh thần trách nhiệm với đất nước của nhân tài Việt Nam ở trong và ngoài nước; hực hiện đột phá chính sách về giáo dục - đào tạo, đặc biệt là đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao; Thực hiện đột phá chính sách đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài trong khu vực công.

Một số đột phá chính sách trong từng lĩnh vực đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh, bền vững đất nước: Đột phá chính sách trong lĩnh vực đào tạo nhân tài đáp ứng yêu cầu phát  triển nhanh, bền vững đất nước : Đổi mới công tác phát hiện, bồi dưỡng nhân tài. Tập trung xây dựng một số trường đại học đẳng cấp quốc tế về đào tạo,  nghiên cứu khoa học. Khuyến khích phát hiện và tiến cử nhân tài. Xây dựng hệ thống trải nghiệm thông qua bồi dưỡng, đào tạo và phát triển nhân tài. Đảm bảo ngân sách nhà nước cho đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài ở nước ngoài; Đột phá chính sách về sử dụng nhân tài đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh, bền vững đất nước : Hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật về bố trí, sử dụng nhân tài. Nâng cao vai trò quản lý nhà nước đối với công tác tuyển chọn, sử dụng nhân tài. Thực hiện chính sách đột phá để huy động các nguồn lực đầu tư cho đào tạo, sử dụng và thu hút nhân tài. Kiến tạo môi trường tích cực để nhân tài phát huy năng lực trong công tác; Đột phá chính sách về thu hút nhân tài đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh, bền vững đất nước : Xây dựng hệ thống chính sách, pháp luật đột phá về thu hút nhân tài. Đẩy mạnh thông tin, tuyên truyền về thu hút, trọng dụng nhân tài. Xây dựng cơ sở dữ liệu, thông tin, số liệu phục vụ công tác giám sát, đánh giá tình hình thu hút nhân tài.

Kết quả nghiên cứu của đề tài là tư liệu tư vấn chính sách quan trọng cho các cơ quan liên quan, trực tiếp tham mưu, góp phần phục vụ xây dựng Văn kiện Đại hội XIV của Đảng. Đồng thời, đề tài có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo quan trọng cho công tác  đào tạo và nghiên cứu khoa học.

Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu nhiệm vụ  tại Trung tâm Công nghệ thông tin và Truyền thông Hải Phòng./.