Thông tin kết quả nhiệm vụ KH&CN

Định hướng và giải pháp đào tạo nghề của thành phố Hà Nội đến năm 2030 (09/12/2025)

Trong điều kiện đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, phát triển nguồn nhân lực được coi là một trong ba khâu đột phá của chiến lược chuyển đổi mô hình phát triển KTXH của đất nước nói chung và Hà Nội nói riêng, đồng thời phát triển nguồn nhân lực trở thành nền tảng phát triển bền vững và tăng lợi thế cạnh tranh quốc gia và từng vùng, từng địa phương.

Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Thành phố khóa XVII, nhiệm kỳ 2020-2025 xác định phát triển NNL chất lượng cao là một trong 3 khâu đột phá nhằm tận dụng hiệu quả cơ hội từ hội nhập quốc tế, thành tựu của cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Trong đó có nêu nâng tỷ lệ lao động qua đào tạo: 75-80%; tỷ lệ lao động có bằng cấp, chứng chỉ: 55-60%. Tính đến năm 2020, tỷ lệ lao động đã qua đào tạo của Hà Nội năm 2020 đạt 70,25%, cao hơn so với mức trung bình của cả nước 5,75% (cả nước 64,5%); trong đó số có bằng, chứng chỉ đạt 48%. Theo Kế hoạch số 10/KH- UBND ngày 14/1/2021, về đẩy mạnh phát triển nhân lực có kỹ năng nghề, góp phần nâng cao năng suất lao động và tăng năng lực cạnh tranh quốc gia trong tình hình mới, Thành phố phấn đấu hằng năm số lượng người được ĐTN tăng khoảng 5%, trong đó đào tạo trình độ trung cấp, cao đẳng chiếm 25-30%. Đây là đỏi hỏi khách quan của sự phát triển Thủ Đô Hà Nội và là yêu cầu đặt ra đối với các cơ sở đào tạo nghề của Thành phố Hà Nội. Câu hỏi đặt ra là làm thế nào để ĐTN đáp ứng được các nhu cầu nêu trên của Thành phố cần được giải đáp cả về lý luận và thực tiễn. Do đó Viện Khoa học giáo dục và Quản lý kinh tế thực hiện đề tài nghiên cứu “Định hướng và giải pháp đào tạo nghề của thành phố Hà Nội đến năm 2030” do PGS.TS. Mạc Văn Tiến làm chủ nhiệm.  Đề tài triển khai với những nội dung chính sau: (1). Cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn về đào tạo nghề; (2). Xây dựng các tiêu chí đánh giá đào tạo nghề của thành phố Hà Nội; (3). Đánh giá thực trạng đào tạo nghề của Hà Nội thời gian vừa qua; (4). Định hướng và giải pháp đào tạo nghề của thành phố Hà Nội đến 2030. Kết quả của các nội dung đó được thể như sau:

(1). Cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn về đào tạo nghề: Từ tổng quan các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước liên quan đến đề tài, đề tài đã khái quát những vấn đề có tính lý luận về ĐTN và phát triển ĐTN. Trên cơ sở các khái niệm được các tác giả khác công bố, đề tài có tham khảo và đưa ra khái niệm trong nghiên cứu của mình, đó là các khái niệm nghề, ĐTN, phát triển ĐTN, GDNN… Một nội dung rất quan trọng trong chương này đó là vấn đề nội dung, bản chất của đào tạo và phát triển ĐTN. Đề tài đã làm rõ sự khác biệt có tính bản giữa giáo dục và ĐTN, đó là ĐTN định hướng vào năng lực thực hiện của người học và lĩnh vực học tập là kỹ năng, kỹ xảo với đầu ra là năng lực thực hành nghề. Phát triển ĐTN, được đề tài phân tích ở 3 khía cạnh phát triển về quy mô, về chất lượng và về cơ cấu (ngành nghề, trình độ đào tạo). Cũng trong nội dung này đề tài đã phân tích các yếu tổ chủ quan và khách quan ảnh hưởng/tác động đến ĐTN và phát triển ĐTN, nhất là các yếu tố về hội nhập và CMCN 4.0. Một nội dung quan trọng được phân tích trong chương I đó là kinh nghiệm của các nước và bài học cho Việt Nam và Hà Nội trong phát triển ĐTN. Đề tài đã nêu kinh nghiệm của một số địa phương của một số nước phát triển như Đức, Hàn Quốc, qua đó rút ra những bài học kinh nghiệm cho Hà Nội.Đó là đề có được LLLĐ có kỹ năng đủ mạnh cả về lượng và chất, cần phải tăng cường các hoạt động đào tạo, bồi dưỡng chính quy, cơ bản, kết hợp với các hình thức phi chính quy khác, gắn kết chặt chẽ với các DoN; đồng thời phải có các cơ chế, chính sách phù hợp.

(2). Xây dựng các tiêu chí đánh giá đào tạo nghề của thành phố Hà Nội: Từ yêu cầu nâng cao chất lượng đào tạo và yêu cầu quản lý của các cơ quan QLNN của Thành phố Hà Nội, đề tài đã xây dựng các tiêu chí đánh giá đào tạo nghề của thành phố Hà Nội. Để có thể xây dựng các tiêu chí đánh giá ĐTN, một vấn đề rất quan trọng là phải dựa trên một số nguyên tắc nhất định. Trên cơ sở tham khảo các nghiên cứu về xây dựng tiêu chí, tiêu chuẩn, đề tài đã đưa ra các nguyên tắc khi xây dựng các tiêu chí đánh giá đào tạo nghề của Hà Nội, gồm nguyên tắc đơn giản; nguyên tắc có khả năng đo lường được; nguyên tắc phù hợp với điều kiện của Hà Nội; nguyên tăc đảm bảo tính khoa học. Đồng thời, đề tài đã xây dựng phương pháp và quy trình xây dựng các tiêu chí đánh giá đào tạo nghề. Trước khi đề xuất các tiêu chi đánh giá đào tạo nghề cho Hà Nội, đề tài đã xây dựng các tiêu chí chung đề đánh giá đào tạo nghề, được phân ra các nhóm; tiêu chí dầu vào, tiêu chí đầu ra; tiêu chí kết quả và tiêu chí tác động. Trên cơ sở các nhóm tiêu chí chung nêu trên, căn cứ vào tình hình của Hà Nội, nhóm nghiên cứu đã đề xuất các tiêu chí đánh giá đào tạo nghề cho Hà Nội với các chỉ tiêu lồng ghép các nhóm tiêu chí nêu trên và phân ra hai nhóm cơ bản là nhóm tiêu chí đối với cơ sở đào tạo nghề và nhóm tiêu chí đối với QLNN và nhu cầu của nền kinh tế. Những tiêu chí này sẽ là tài liệu để các cơ sở đào tạo nghề và cơ quan QLNN có thể nghiên cứu, điều chỉnh, áp dụng để đánh giá các hoạt động đào tạo nghề của Thành phố. Tuy nhiên, để có thể đo lường, lượng hóa được các tiêu chí này, đòi hỏi phải có được hệ thống dữ liệu được số hóa và được chia sẻ theo phân cấp với tính bảo mật cao.

(3). Đánh giá thực trạng đào tạo nghề của Hà Nội thời gian vừa qua:

Mạng lưới cơ sở GDNN của thành phố Hà Nội giai đoạn 2016-2021.

Đề tài tổ chức khảo sát, đánh giá thực trạng các hoạt động đào tạo nghề trong cơ sở GDNN và mức độ đáp ứng, cũng như nhu cầu sử dụng lao động qua đào tạo nghề của DoN tại 50 cơ sở ĐTN, 60 DoN, 500 HSSV năm cuối (bình quân mỗi cơ sở đào tạo nghề khảo sát 10 HSSV) và khảo sát 360 NLĐ (bình quân mỗi DoN khảo sát 6 lao động). Qua khảo sát, đề tài đã: Đánh giá thực trạng phát triển đào tạo nghề thành phố Hà Nội giai đoạn 2016 – 2021: Đánh giá thực trạng các hoạt động đào tạo nghề trong cơ sở ĐTN: Đánh giá mức độ đáp ứng yêu cầu phát triển KTXH thông qua các số liệu dữ liệu: Thực trạng sử dụng lao động qua đào tạo nghề của các DoN trên địa bàn thành phố, đánh giá của DoN về mức độ đáp ứng của lao động qua đào tạo nghề đối với nhu cầu DoN, nhu cầu sử dụng lao động qua đào tạo nghề trong thời gian tới (theo số lượng, cơ cấu, ngành, nghề,...; Trình độ chuyên môn kỹ thuật của lao động qua đào tạo nghề (ngành, nghề đào tạo, cấp trình độ đào tạo), thu nhập, thời giờ làm việc, vị thế công việc, nhu cầu đào tạo/đào tạo lại; đánh giá về công tác đào tạo tại nhà trường và những vấn đề khác có liên quan; mức độ đáp ứng về năng lực/kỹ năng đối với công việc hiện tại; Quy mô đào tạo, ngành nghề đào tạo của các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, tỷ lệ học viên có việc làm sau đào tạo; cơ sở vật chất, trang thiết bị, chương trình, giáo trình đào tạo của cơ sở giáo dục nghề nghiệp, tình hình hợp tác với DoN,...; Ngành, nghề đào tạo, cấp trình độ đào tạo của học sinh/sinh viên năm cuối, nhu cầu đào tạo/đào tạo lại, đánh giá về công tác đào tạo tại nhà trường và những vấn đề khác có liên quan,...

(4). Định hướng và giải pháp đào tạo nghề của thành phố Hà Nội đến 2030:

Phân tích các bối cảnh trong và ngoài nước có tác động đến phát triển ĐTN của thành phố Hà Nội đến năm 2030. Đề tài đã nêu phương pháp dự báo nhu cầu. Đây là một trong những phương pháp dự báo khá hiện đại đã được các tổ chức dự báo nhân lực trong và ngoài nước sử dụng. Từ đó đề tài đưa ra các dự báo nhu cầu nhân lực của thành phố Hà Nội theo các cấp trình độ đào tạo và ngành nghề đào tạo đến năm 2030. 

Dựa trên các tài liệu trong Đại hội Đảng bộ Hà Nội và các kế hoạch thực hiện Chiến lược phát triển GDNN của Hà Nội đến năm 2030, đề tài đã nêu các định hướng lớn phát triển ĐTN đến năm 2030 nhằm đáp ứng được các  mục tiêu phát triển bền vững Hà Nội trong bối cảnh Hội nhập.

Trên cơ sở phân tích các định hướng phát triển, đề tài đã đề xuất các nhóm giải pháp phát triển ĐTN của Hà Nội đến năm 2030, gồm 7 nhóm giải pháp khác nhau; đó là các nhóm giải pháp về (i) Hoàn thiện thể chế, chính sách phát triển ĐTN Hà Nội; (ii) Giải pháp về nâng cao năng lực  quản lý nhà nước về ĐTN; (iii) Giải pháp về nâng cao chất lượng các cơ sở ĐTN; (iv) Các giải pháp đổi mới quản trị và bảo đảm chất lượng đào tạo; (v) Các giải pháp về đổi mới các hoạt động tuyên truyền nâng cao nhận thức; (vi) Các giải pháp về tư vấn, hướng nghiệp; (vii) Các giải pháp về hợp tác quốc tế về ĐTN. Các giải pháp này được đề xuất có căn cứ và có tính khả thi.

Đề tài cũng đã xây dựng khung tài liệu hướng dẫn ĐTN của thành phố Hà Nội, bao gồm 6 bộ tài liệu: Khung định hướng, chỉ đạo, triển khai phát triển ĐTN cho thành phố Hà Nội; Hướng dẫn đối với cơ quan QLNN xác định nhu cầu đào tạo; Hướng dẫn về phát triển chương trình đào tạo; Hướng dẫn phối hợp đào tạo và thực hành tại DoN; Hướng dẫn xây dựng các nội dung hướng dẫn về tuyển sinh; Hướng dẫn công tác đảm bảo chất lượng đào tạo.

Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu nhiệm vụ  tại Trung tâm Công nghệ thông tin và Truyền thông Hải Phòng./.