Thông tin kết quả nhiệm vụ KH&CN

Một số yếu tố ảnh hưởng đến hòa nhập xã hội của lao động nữ di cư hồi hương (19/02/2025)

Hàng năm có khoảng 500.000 người lao động Việt Nam ra nước ngoài, trong đó lao động nữ chiếm khoảng 30% và có hàng chục nghìn công dân Việt Nam kết hôn với người nước ngoài, trong đó trên 90% là phụ nữ. Bên cạnh những thành công và đóng góp to lớn mang lại từ việc di cư, cũng có nhiều phụ nữ sau khi quay trở về còn gặp nhiều khó khăn về tìm kiếm việc làm, hoàn thiện các thủ tục pháp lý, các vấn đề liên quan tới trẻ em, tái hòa nhập cộng đồng.

Ảnh minh họa.

Trước thực trạng các nghiên cứu về lao động nữ di cư khá nhiều, phong phú, đa dạng. Tuy nhiên nghiên cứu về hòa nhập xã hội và các yếu tố ảnh hưởng của lao động nữ di cư hồi hương gần như còn vắng bóng, chưa có những nghiên cứu sâu mang tính hệ thống. Với mục đích phân tích một số yếu tố ảnh hưởng đến hòa nhập xã hội của lao động nữ di cư hồi hương làm căn cứ đề xuất các chính sách, giải pháp thúc đẩy sự hòa nhập xã hội của nhóm lao động này. Năm 2023, Học viện Phụ nữ Việt Nam đã lựa chọn thực hiện đề tài nghiên cứu “Một số yếu tố ảnh hưởng đến hoà nhập xã hội của lao động nữ di cư hồi hương” do TS. Lê Hồng Việt, TS.Trương Thúy Hằng làm chủ nhiệm.

Triển khai đề tài, nhóm nghiên cứu đã tổng quan về hòa nhập xã hội, về một số yếu tố ảnh hưởng đến hòa nhập xã hội của lao động nữ di cư hồi hương đồng thời đưa ra quan điểm của Đảng, Nhà nước, văn bản pháp luật và kinh nghiệm của một số quốc gia Châu Phi, một số quốc gia Trung Đông, khu vực Asean…Kết quả cho thấy, Đảng và Nhà nước đã ngày càng hoàn thiện về mặt chính sách, luật pháp với lao động nữ di cư nói chung, lao động nữ di cư hồi hương nói riêng. Bên cạnh các văn pháp pháp lý quốc tế đã ký kết nhằm bảo vệ người lao động ở nước ngoài. Đảng, Nhà nước cũng luôn quan tâm hoàn thiện các qui pháp lý quốc gia, tạo điều kiện cho lao động nữ di cư hồi hương hòa nhập với cộng đồng.

Đề tài tập trung phân tích các khía cạnh của lao động nữ di cư, những lợi ích/hỗ trợ họ nhận được từ nước đến, từ địa phương sau khi họ trở về và thực trạng hòa nhập xã hội của lao động nữ di cư hồi hương. Sau khi trở về, lao động nữ di cư thường cần có một khoảng thời gian để thích nghi, tuy nhiên, khả năng thích ứng của lao động nữ thường yếu hơn và dễ bị tổn thương hơn lao động nam; phụ nữ còn bị ràng buộc bởi các yếu tố khác nhiều hơn như: thực hiện thiên chức làm mẹ (mang thai, sinh đẻ); được trao trách nhiệm chính trong nuôi dạy con, chăm sóc các thành viên gia đình do đó sẽ gặp nhiều khó khăn hơn lao động nam. Bản thân người phụ nữ cũng luôn có tính nhạy cảm và hướng về gia đình. Điều này thể hiện ở vị trí địa lý mà lao động nữ di cư lựa chọn đến đa phần ở gần hơn như là những quốc gia thuộc khu vực Đông Nam Á, Đông Á. Lao động nữ di cư cũng có xu hướng thường làm những nghề ít mang tính kỹ thuật giúp việc gia đình, làm trong nhà hàng, công nhân, nông dân,…Vì vậy, khi trở về quê nhà, họ sẽ khó tìm kiếm việc làm do trình độ tay nghề, do tuổi tác, sức khoẻ và cả thủ tục hành chính. Đây là những trăn trở, khó khăn mà lao động nữ di cư trở về rất cần sự chung tay của các cơ quan quản lý, chính quyền và đoàn hội hỗ trợ để các chị có thể sớm hoà nhập và hoà nhập hiệu quả với xã hội và cộng đồng.

Bên cạnh đó, thay đổi hành vi của cộng đồng về kiến thức, kỹ năng di cư an toàn; tổ chức hoạt động cụ thể để hỗ trợ phụ nữ di cư hồi hương và gia đình họ hòa nhập cộng đồng bền vững; nâng cao vai trò của các cơ quan liên quan, các tổ chức Hội, đoàn thể nhằm nâng cao hiệu quả hỗ trợ đối với lao động nữ di cư hồi hương và gia đình, đặc biệt là lao động nữ di cư hồi hương và con của họ với tình trạng pháp lý không rõ ràng hoặc thiếu các thủ tục hành chính về khai sinh, về đăng ký thường trú cũng là nguyên nhân khiến lao động nữ di cư hồi hương gặp phải nhiều vấn đề khi tái hòa nhập với cộng đồng tại quê nhà.

Trên cơ sở những phát hiện này của nhóm nghiên cứu, những đề xuất tiếp theo chính là vai trò và chính sách nhằm hỗ trợ cho lao động nữ di cư hồi hương gặp phải tình trạng pháp lý không rõ ràng, khả năng tiếp cận thông tin, dịch vụ hỗ trợ hạn chế và cơ hội tìm kiếm việc làm nhằm giúp họ tự chủ về kinh tế, tích cực và dễ dàng tham gia các tổ chức đoàn thể địa phương cũng như tiếp cận với các dịch vụ Bảo hiểm nhân thọ, Bảo hiểm xã hội khác chính là những việc cần được thực hiện quyết liệt trong thời gian tới để tận dụng nguồn lực này với những kinh nghiệm, kiến thức và vốn ngoại ngữ mà họ có được trong quá trình di cư lao động ra nước ngoài.

Kết quả nghiên cứu đã đưa ra kết luận về một số yếu tố ảnh hưởng đến hòa nhập xã hội của lao động nữ di cư hồi hương cụ thể như sau:

-  Lao động nữ di cư hồi hương có số con càng nhiều thì càng có khả năng hòa nhập xã hội tốt hơn liên quan đến chiều cạnh kinh tế so với nhóm còn lại. Điều này có thể lý giải bởi khi phụ nữ có nhiều con hơn, họ có thể có thêm động lực để tìm kiếm việc làm trở lại, nâng cao thu nhập của bản thân và đóng góp nhiều hơn vào phát triển kinh tế, chi tiêu, chi phí cho con, cho các mối quan hệ trong gia đình.

-  Lao động nữ di cư hồi hương đến các quốc gia phát triển hơn như Châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc có khả năng hòa nhập xã hội tốt hơn ở chiều cạnh kinh tế so với nhóm còn lại. Đây là các quốc gia được lao động nữ đánh giá cao hơn khi tới di cư và mong muốn được làm việc ở đây cũng như mong muốn quay trở lại nhiều hơn. Lao động nữ di cư hồi hương khi làm việc ở các quốc gia này thường phải đáp ứng được những yêu cầu về tiêu chuẩn nhất định, có mức lương cao hơn và học hỏi được nhiều hơn các kỹ năng nghề nghiệp và kỹ năng khác.

-  Lao động nữ di cư hồi hương đi theo hình thức xuất khẩu lao động (có hợp đồng lao động) có khả năng hòa nhập xã hội ở chiều cạnh kinh tế tốt hơn so với nhóm còn lại. Có thể thấy đi xuất khẩu lao động với hình thức chính thức (có hợp đồng lao động) vẫn luôn là điều kiện cần thiết để đảm bảo các khía cạnh liên quan đến kinh tế của lao động nữ di cư hồi hương.

-  Lao động nữ di cư hồi hương có thu nhập trung bình tháng ở nước ngoài càng cao thì có khả năng hòa nhập xã hội càng tốt hơn ở chiều cạnh hạ tầng so với nhóm còn lại. Có thể thu nhập là một trong những yếu tố giúp lao động nữ di cư hồi hương có thêm điều kiện để đóng góp vào việc cải thiện khía cạnh hạ tầng liên quan đến gia đình khi di cư trở về.

-  Lao động nữ di cư hồi hương học hỏi, tĩnh lũy được các lợi ích như kỹ năng nghề nghiệp, ngoại ngữ, kỹ năng sống có khả năng hòa nhập xã hội tốt hơn so với nhóm còn lại ở đa số các chiều cạnh như hạ tầng, vốn con người, vốn xã hội và chiều cạnh liên quan đến chính trị. Có thể thấy, học hỏi, tích lũy được các kỹ năng khi lao động ở nước ngoài là một trong những yếu tố quan trọng giúp lao động nữ di cư tự tin hơn, dễ dàng thích nghi hơn và có những đóng góp tích cực hơn trong quá trình trở lại quê hương.

Kết quả nghiên cứu của đề tài đã cung cấp luận cứ khoa học, thực tiễn về vấn đề liên quan đến lao động nữ di cư hồi hương. Từ đó đề ra những chương trình hoạt động phù hợp, cũng như đề xuất với Đảng, Nhà nước những chính sách liên quan nhằm giúp lao động nữ di cư hồi hương hòa nhập xã hội tốt hơn, đóng góp tích cực cho gia đình và cộng đồng.

Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu tại Trung tâm Thông tin, Thống kê Khoa học và Công nghệ./.