Thông tin kết quả nhiệm vụ KH&CN

Nghiên cứu đánh giá thực trạng và đề xuất một số giải pháp phòng tránh tác hại do dòng chảy xiết gây ra tại một số bãi tắm trên địa bàn thành phố Hải Phòng (21/08/2025)

Dòng chảy xiết là một loại hình cấu trúc dòng chảy tách bờ hướng ra khơi, xảy ra trong vùng sóng đổ. Dòng chảy xiết có hình thái và kích thước của một luồng nước mạnh phụ thuộc vào điều kiện địa hình, thủy thạch động lực từng khu vực, từng thời điểm. Dòng chảy xiết có thể xuất hiện ở bất cứ bãi biển nào tại đới sóng đổ. Dòng chảy xiết nổi bật trên nền chuyển động chung của nước biển ở dải ven bờ với tốc độ dòng cao hơn hẳn và hướng chảy khác biệt một cách tương phản so với vùng nước xung quanh (tốc độ có thể từ 0,5 m/s đến 2,5m/s). Dòng chảy xiết rất nguy hiểm đối với người tắm biển nếu không biết cách bơi thoát ra. Hàng năm, tuy không nhiều, nhưng vẫn có trường hợp đuối nước đối với người tắm biển. Những vụ tai nạn đuối nước này có liên quan đến dòng chảy xiết hay không? Cho đến nay vẫn chưa có một nghiên cứu nào thực hiện. Để trả lời câu hỏi trên và để cảnh báo đối với du khách và người tắm biển. Với lý do trên, năm 2023, thành phố Hải Phòng đã phê duyệt nhiệm vụ Khoa học và Công nghệ “Nghiên cứu đánh giá thực trạng và đề xuất một số biện pháp phòng tránh tác hại do dòng chảy xiết gây ra tại một số bãi tắm trên địa bàn thành phố Hải Phòng”. Nhiệm vụ do Trường Đại học Hàng Hải Việt Nam chủ trì và TS. Trần Hữu Long là chủ nhiệm.

Triển khai đề tài, nhóm nghiên cứu tiến hành nghiên cứu tổng quan tình hình dòng chảy xiết trên thế giới và tại Việt Nam. Nghiên cứu cho thấy, trong các năm gần đây, những vụ đuối nước do dòng chảy xiết gây ra rất thu hút sự quan tâm của truyền thông và các nhà khoa học. Các quốc gia có đường bờ biển dài trên thế giới bao gồm Mỹ, Úc, Nhật, Hàn Quốc,v.v.. đều có số lượng người đi biển rất cao đã có những nghiên cứu sơ khai về dòng chảy xiết từ những năm 60. Cho đến nay qua hơn 50 năm nghiên cứu, đối với khoa học nói chung, dòng chảy xiết vẫn là một đề tài mới mẻ cần có nhiều nghiên cứu thực nghiệm. Ở Úc, hằng năm dòng chảy xiết gây ra hơn 25,000 vụ ngạt nước tại biển cần có cứu hộ trợ giúp (chiếm 89% các tác nhân gây ngạt nước), trong đó có hơn 50 vụ gây chết người mỗi năm; con số này tại Mỹ ở mức trên 40 người. Tổng thiệt hại do dòng chảy xiết gây ra với kinh tế Mỹ từ năm 1960 đến năm 2000 là hơn 4.2 tỉ USD, trong đó những năm gần đây ước tính khoảng 102 triệu USD mỗi năm mà phần lớn ảnh hưởng là ngành du lịch tại các tiểu bang có đường bờ biển dài như Florida. Tại Việt Nam, hàng năm có khoảng 2.000 trẻ em tử vong do đuối nước đứng đầu khu vực thứ 2 thế giới và cao gấp 10 lần các nước phát triển. Theo thống kê của UNICEF và bộ Y Tế, cả nước có hơn 3500 trẻ em đuối nước một năm do tắm sông, tắm biển và thiếu kiến thức an toàn khi tham gia các hoạt động trên biển. Với hơn 30 em nhỏ bị đuối nước trung bình một ngày, Việt Nam là một trong những quốc gia có tỷ lệ trẻ em đuối nước cao hàng đầu thế giới. Các tỉnh có tỉ lệ trẻ em đuối nước cao như Nghệ An, Thanh Hoá đều là những khu vực gần biển và thiếu thốn về cơ sở vật chất cũng như lực lượng chức năng bảo vệ người dân trên biển. Nghiên cứu tại Hải Phòng cho thấy, Hải Phòng có tiềm năng du lịch biển với trung tâm du lịch nổi tiếng Đồ Sơn - Cát Bà liên kết với Vịnh Hạ Long. Hai trung tâm này đều có các bãi tắm đẹp thu hút du khách trong và ngoài nước đến tắm biển và nghỉ dưỡng. Tuy nhiên, bãi tắm ở khu vực Cát Bà và bãi tắm Đồ Sơn cũng tồn tại dòng chảy xiết là hiểm họa đối với khách du lịch hàng năm.

Để đánh giá thực trạng dòng chảy xiết tại một số bãi tắm trên địa bàn thành phố Hải Phòng, nhóm nghiên cứu đã tiến hành điều tra khảo sát để tính toán, sử dụng mô hình mô phỏng nhằm xác định được những khu vực có xảy ra dòng chảy xiết ở một số bãi tắm.Hầu hết các bãi tắm tại Đồ Sơn là các bãi ngang chịu ảnh hưởng trực tiếp của sóng từ biển nên thường xuyên xảy ra nguy hiểm đối với người tắm biển. Các bãi tắm tại Cát Bà đều có diện tích nhỏ địa hình phức tạp, trong 3 bãi tắm chính thì bãi tắm Cát Cò III có sóng và độ sâu khá lớn. Nếu không nắm rõ đặc điểm vùng biển, người bơi có thể bị rơi vào điểm xoáy nguy hiểm. Các bãi tắm ở của vùng Đồ Sơn và Cát Bà đề có đặc thù cứ sau 18 giờ 30 phút, thủy triều lên rất nhanh, rất dễ xảy ra tại nạn do dòng chảy xiết. Mặt khác, vấn đề quản lý bãi tắm, người tắm biển có hiểu biết hạn chế về dòng chảy xiết. Do đó, có một số vụ đuối nước đã xảy ra tại một số bãi tắm (bãi 295; Cát Cò III) trong mấy năm gần đây cũng không rõ nguyên nhân. Cho đến nay, vẫn chưa có điều tra thực trạng, nghiên cứu nguyên nhân cũng như đề xuất giải pháp hoặc xây dựng quy trình phòng tránh những tác hại do dòng chảy xiết xảy ra tại một số bãi tắm trên địa bàn thành phố. Để tìm hiểu hiện trạng dòng chảy xiết, nhóm đề tài đã tiến hành đo đạc thu mẫu theo các phương pháp đã lựa chọn. Kết quả tính toán đã xác định có xuất hiện dòng chảy xiết tại một số bãi tắm. Tần suất xuất hiện dòng chảy xiết tại các bãi tắm không nhiều, nó thường xuất hiện tại một số vị trí, trong sóng cấp 3-4 hoặc cấp 4-5 kết hợp với dòng triều cường ở cả pha triều lên và triều xuống. Tần xuất có mặt dòng chảy xiết tại các bãi tắm Khu II, khu Đoàn 295, Cát Cò III, Cát Cò II, Cát Cò I nhiều hơn, còn tại các bãi Tùng Thu và Đảo Khỉ bãi I rất ít xuất hiện.

Qua nghiên cứu nguyên nhân, cơ chế hình thành dòng chảy xiết tại các bãi tắm nhóm nghiên cứu tiến hành dự báo những vị trí và thời gian có thể xảy ra dòng chảy xiết tại một số bãi tắm như sau: Khoảng từ 5-9 h sáng từ ngày 10-16/8 và 21-28/8 âm lịch hàng năm; và khoảng từ 16-18h hoặc 19h vào những ngày: 02-06 tháng 4; 17-22 tháng 4; 15-22 tháng 5; 14-19 tháng 6; 13-19 tháng 7 âm lịch hàng năm. Đây là khoảng thời gian triều triều lên mạnh rồi đạt cực đại sau đó chuyển sang pha xuống là thời điểm mực nước triều cao trên 3,0 m. Vào những ngày đã kể trên nếu có sóng hướng Nam, Tây Nam hoặc Đông Nam với cấp 4-5 trở lên.

Kết quả nghiên cứu dự báo dòng chảy xiết trong pha triều lên và chiều xuống tại 07 bãi tắm trên địa bàn Đồ Sơn và Cát Bà được nhóm tác giả được trình bày cụ thể: (1)Tại bãi tắm Khu II-Đồ Sơn: Trong pha triều lên: dòng chảy xiết có thể xuất hiện tại khu vực với tọa độ trung tâm dao động trong khoảng (20°41'25.66"N; 106°47'52.00"E); trong pha triều xuống: dòng chảy xiết có thể xuất hiện tại khu vực với tọa độ trung tâm dao động trong khoảng (20°41'11.19"N; 106°47'49.67"E); (2)Tại bãi tắm Đoàn 295-Đồ Sơn: Trong pha triều lên: dòng chảy xiết có thể xuất hiện tại khu vực với tọa độ trung tâm dao động trong khoảng (20°43'3.27"N; 106°48'2.88"E); trong pha triều xuống: dòng chảy xiết có thể xuất hiện tại khu vực với tọa độ trung tâm dao động trong khoảng (20°42'56.03"N; 106°48'2.75"E; (3) Tại bãi tắm Cát Cò I, Cát Bà:Trong pha triều lên: dòng chảy xiết có thể xuất hiện tại khu vực với tọa độ trung tâm dao động trong khoảng (20°43'3.41"N; 107° 3'10.74"E); (4) Tại bãi tắm Cát Cò II, Cát Bà: Trong pha triều lên: dòng chảy xiết có thể xuất hiện tại khu vực với tọa độ trung tâm dao động trong khoảng (20°43'9.65"N; 107° 3'19.03"E); (5)Tại bãi tắm Cát Cò III, Cát Bà: Trong pha triều lên: dòng chảy xiết có thể xuất hiện tại khu vực với tọa độ trung tâm dao động trong khoảng (20°42'53.55"N; 107°2'58.74"E); Trong pha triều xuống: dòng chảy xiết có thể xuất hiện tại khu vực với tọa độ trung tâm dao động trong khoảng (20°42'53.35"N; 107° 3'1.14"E); (6)Tại bãi tắm Tùng Thu, Cát Bà: Dòng chảy xiết có thể xuất hiện tại khu vực với tọa độ trung tâm dao động trong khoảng (20°43'47.19"N; 107° 2'19.99"E- khi triều lên); dòng chảy xiết có thể xuất hiện tại khu vực với tọa độ trung tâm dao động trong khoảng và (20°43'45.62"N; 107° 2'23.16"E- khi triều xuống); (7) Tại bãi tắm đảo Khỉ, Cát Bà: Trong pha triều lên: dòng chảy xiết có thể xuất hiện tại khu vực với tọa độ trung tâm dao động trong khoảng (20°43'44.71"N; 107° 4'39.69"E); Trong pha triều xuống: dòng chảy xiết có thể xuất hiện tại khu vực với tọa độ trung tâm dao động trong khoảng (20°43'43.57"N; 107° 4'41.42"E); Bên cạnh đó, dòng chảy xiết xảy tại mỗi bãi tắm xảy ra tùy thuộc và điều kiện cụ thể vào điều kiện thủy thạch động lực tại từng khu vực cụ thể. Ngoài hiểm họa từ dòng chảy xiết, tại mỗi bãi tắm còn có những khu vực nguy hiểm do đá ngầm, dòng chảy mạnh cũng được đề tài nguyên cứu và cảnh báo.

Kết quả nghiên cứu trên là cơ sở để nhóm nghiên cứu đề xuất một số giải pháp phòng tránh tác hại do dòng chảy xiết gây ra tại một số bãi tắm: (1)Đề xuất một số biện pháp cảnh báo tác hại do dòng chảy xiết tại bãi tắm, bao gồm: Tuyên truyền, giáo dục và phổ biến kiến thức về dòng xiết cho cộng đồng; đào tạo, huấn luyện đội ngũ cán bộ làm công tác cứu hộ bãi biển; tăng cường nhân lực cơ sở vật chất cho công tác cứu hộ bãi biển; đề xuất các mẫu biển/tờ rơi cảnh báo sự nguy hiểm của dòng chảy xiết; cảnh báo thời gian và địa điểm có thể xảy ra dòng chảy xiết; (2)Một số giải pháp phòng tránh tác hại của dòng chảy xiết: Đề xuất công nghệ cảnh báo dòng chảy xiết tổng quát; đề xuất công nghệ giải đoán dòng chảy xiết từ tín hiệu camera; đề xuất lắp đặt hệ thống phao; (3) Đề xuất biện pháp quản lý: Đề xuất những vị trí đặt phao, biển cảnh báo nguy hiểm cho các du khách tham gia tắm; hướng dẫn cách phòng tránh và thoát hiểm khi bơi bằng cách tuyên truyền và làm tờ rơi hướng dẫn; ban hành văn bản pháp luật về phòng tránh tác hại do dòng chảy xiết gây ra cho các du khách khi đến với du lịch biển Hải Phòng; đề xuất số nhân lực, vật lực, kinh phí để có đội ứng phó sự cố tại các bãi tắm trên địa bàn thành phố Hải Phòng.

Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu dự án tại Trung tâm Công nghệ thông tin và Truyền thông Hải Phòng./.