Thông tin kết quả nhiệm vụ KH&CN

Nghiên cứu đề xuất giải pháp giải quyết một số vấn đề xã hội nảy sinh tại các khu công nghiệp trên địa bàn thành phố Hải Phòng đến năm 2030 (30/09/2025)

Quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế tất yếu dẫn đến việc hình thành các khu công nghiệp, tạo điều kiện để thu hút một khối lượng lớn vốn đầu tư cho phát triển công nghiệp và phát triển kinh tế - xã hội, góp phần đáng kể vào sự phát triển công nghiệp và chuyển dịch cơ cấu kinh tế; tạo thêm nhiều việc làm cho người lao động; tạo môi trường cho chuyển giao công nghệ một cách nhanh chóng; sản xuất nhiều hàng hoá tiêu dùng nội địa và sản phẩm xuất khẩu có tính cạnh tranh cao. Tuy nhiên, khi đi vào hoạt động, các khu công nghiệp đã nảy sinh nhiều vấn đề chính trị, xã hội phức tạp như nhà ở cho công nhân và nhà trẻ cho con công nhân; tình hình an ninh, trật tự an toàn xã hội, tệ nạn xã hội; ô nhiễm môi trường ngày càng có xu hướng nghiêm trọng; tình trạng hôn nhân có yếu tố nước ngoài, hôn nhân không hôn thú, tình trạng làm mẹ đơn thân, nhất là ở các khu công nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, gia tăng và diễn biến khá phức tạp…

Một số vấn đề xã hội nảy sinh trong quá trình phát triển các khu công nghiệp ở Hải Phòng trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện điện đại hóa và hội nhập quốc tế là một tất yếu. Có những vấn đề xã hội mang đến cho Thành phố những tác động tích cực và cả những hạn chế. Những hạn chế trong giải quyết vấn đề xã hội trong phát triển các khu công nghiệp ở thành phố Hải Phòng có cả nguyên nhân khách quan và chủ quan. Với mục tiêu đề xuất được các giải pháp giải quyết một số vấn đề xã hội nảy sinh tại các khu công nghiệp trên địa bàn thành phố Hải Phòng đến năm 2030 góp phần phát triển thành phố theo hướng bền vững. Năm 2024, Trường Chính trị Tô Hiệu được Ủy ban nhân dân thành phố phê duyệt triển khai nhiệm vụ khoa học và công nghệ cấp thành phố: “Nghiên cứu đề xuất giải pháp giải quyết một số vấn đề xã hội nảy sinh tại các khu công nghiệp trên địa bàn thành phố Hải Phòng đến năm 2030”. Sau 11 tháng triển khai, thực hiện, Ban Chủ nhiệm đề tài đã hoàn thành kết quả nghiên cứu trước thời hạn được phê duyệt 04 tháng.

Đại diện Ban chủ nhiệm đề tài báo cáo kết quả thực hiện trước Hội đồng.

Triển khai nghiên cứu, nhóm tác giả đã tập trung nghiên cứu làm rõ các vấn đề: Tổng quan nghiên cứu và cơ sở lý luận về vấn đề xã hội nảy sinh tại các khu công nghiệp; kinh nghiệm của một số tỉnh, thành phố. Các vấn đề lý thuyết, quan điểm, chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước giải quyết các vấn đề xã hội nảy sinh trong các khu công nghiệp. Các công trình nghiên cứu trong nước và kinh nghiệm giải quyết vấn đề xã hội nảy sinh trong phát triển các khu công nghiệp của một số tỉnh, thành phố (Thành phố Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, tỉnh Bình Dương). Nghiên cứu đã chỉ ra, có nhiều những công trình khoa học nghiên cứu của các tác giả, tập thể tác giả trong và ngoài nước liên quan đến công nghiệp hóa, hiện đại hóa và các vấn đề xã hội nảy sinh trong phát triển các khu công nghiệp nói chung. Những công trình đó tập trung nghiên cứu vào các nhóm vấn đề: Quan điểm lý luận về công nghiệp hóa, hiện đại hóa, giải quyết vấn đề xã hội; giải pháp nhằm đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, giải pháp giải quyết một số vấn đề xã hội nảy sinh trong phát triển khu công nghiệp. Những công trình nghiên cứu đã góp phần quan trọng trong việc làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận và thực tiễn về vấn đề xã hội nảy sinh trong phát triển các khu công nghiệp ở nước ta hiện nay nói chung và một số vùng, miền địa phương khác trên cả nước nói riêng. Qua việc tổng quan, một mặt tạo điều kiện cho tác giả kế thừa những giá trị mà các công trình nghiên cứu đã đạt được để phục vụ trong quá trình nghiên cứu triển khai đề tài. Mặt khác, cung cấp thêm thông tin giúp tác giả nhận thức rõ hơn, đầy đủ hơn về những vấn đề, khía cạnh mà các công trình trước đó chưa nghiên cứu, đề cập hoặc đã nghiên cứu, đề cập nhưng chưa đầy đủ, hay mới chỉ làm rõ ở các khía cạnh, góc độ khoa học khác mà đề tài cần nghiên cứu, làm rõ.

Vấn đề xã hội là những điều trên khía cạnh xã hội cần được xem xét, nghiên cứu, giải quyết. Trong thực tiễn, mỗi giai đoạn phát triển khác nhau của xã hội thường có những vấn đề xã hội khác nhau. Cả nước đang trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế tức là trong quá trình chuyển dịch từ nền kinh tế nông nghiệp sang nền kinh tế công nghiệp hiện đại. Việc phát triển các khu công nghiệp, khu kinh tế sẽ góp phần làm cho quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế diễn ra một cách nhanh chóng, góp phần quan trọng để” phấn đấu đến giữa thế kỷ XXI, nước ta trở thành nước phát triển, theo định hướng xã hội chủ nghĩa” như Đại hội lần thứ XIII của Đảng đặt ra. Quá trình phát triển các khu công nghiệp, khu kinh tế tất yếu sẽ nảy sinh các vấn đề xã hội như lao động, việc làm, vấn đề an ninh, trật tự an toàn xã hội, vấn đề hôn nhân và gia đình, vấn đề nhà ở và nhà trẻ, vấn đề môi trường... Việc giải quyết các vấn đề xã hội trong phát triển các khu công nghiệp hiện nay có vai trò vô cùng quan trọng góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội đồng thời đảm bảo ổn định chính trị, trật tự, an toàn xã hội.

Nhiều địa phương trong cả nước có quá trình phát triển mạnh mẽ các khu công nghiệp cũng đã tập trung giải quyết các vấn đề xã hội nảy sinh từ quá trình phát triển đó như Thành phố Hồ Chí Minh với kinh nghiệm giải quyết vấn đề thu hút các ngành công nghệ cao tại các khu công nghiệp tạo việc làm cho người lao động hay thành phố Hà Nội với kinh nghiệm giải quyết vấn đề nhà ở cho công nhân, tỉnh Bình Dương với kinh nghiệm quy hoạch các khu công nghiệp, tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện luật lao động… Những kinh nghiệm của các tỉnh, thành phố cũng là bài học kinh nghiệm cho thành phố Hải Phòng trong quá trình giải quyết các vấn đề xã hội nảy sinh trong phát triển các khu công nghiệp.

Lao động làm việc tại các khu công nghiệp của Hải Phòng.

Một số vấn đề xã hội nảy sinh trong quá trình phát triển các khu công nghiệp ở Hải Phòng trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế là một tất yếu. Có những vấn đề xã hội mang đến cho Thành phố những tác động tích cực và cả những hạn chế như vấn đề lao động và việc làm. Khi phát triển các khu công nghiệp sẽ tạo ra nhiều công ăn việc làm, tạo thu nhập, nâng cao đời sống của người dân, đào tạo để nâng cao trình độ của lực lượng lao động. Song hạn chế trong vấn đề này là thiếu trầm trọng nguồn lực lao động đặc biệt nguồn lao động chất lượng cao. Vấn đề nhập cư, xuất cư và trật tự an toàn xã hội cũng nảy như việc người nước ngoài và lao động ngoại tỉnh đến làm việc và sinh sống tại Hải Phòng có thể nói một mặt nó sẽ kích thích tiêu dùng, tăng lượng cầu hàng hóa, song vấn đề khó khăn là cần quản lý chặt để đảm bảo an ninh, trật tự an toàn xã hội. Vấn đề hôn nhân và gia đình, vấn đề tiếp cận các dịch vụ giáo dục, y tế, văn hóa, vấn đề môi trường cũng là những vấn đề hết sức phức tạp. Thành phố đã quan tâm giải quyết các vấn đề trên. Song xu thế phát triển của các khu công nghiệp ở thành phố, bối cảnh thế giới và trong nước cũng như thành phố nảy sinh các vấn đề mới đòi hỏi phải có giải pháp tiếp tục giải quyết. Mỗi vấn đề xã hội nảy sinh đòi hỏi các cấp các ngành trong hệ thống chính trị cần nhìn nhận một cách đúng đắn, khách quan, đón nhận nó như một tất yếu song cũng cần đề ra những giải pháp để quản lý tốt các vấn đề trên.

Đánh giá thực trạng giải quyết vấn đề xã hội tại các khu công nghiệp ở thành phố Hải Phòng giai đoạn hiện nay: Những yếu tố ảnh hưởng đến việc phát sinh những vấn đề xã hội trong phát triển các khu công nghiệp, khu kinh tế ở thành phố Hải Phòng; Đánh giá thực trạng các đề vấn đề xã hội nảy sinh tại các khu công nghiệp ở thành phố Hải Phòng; Đánh giá thực trạng giải quyết các đề vấn đề xã hội nảy sinh tại các khu công nghiệp ở thành phố Hải Phòng: Thực trạng giải quyết vấn đề lao động - việc làm, thu nhập, Thực trạng giải quyết vấn đề nhập cư, xuất cư và trật tự an toàn xã hội, Thực trạng giải quyết vấn đề hôn nhân gia đình, Thực trạng giải quyết vấn đề nhà ở cho công nhân, Thực trạng giải quyết vấn đề với các dịch vụ y tế, văn hóa, giáo dục, Thực trạng giải quyết vấn môi trường; Đánh giá chung về việc giải quyết các vấn đề xã hội nảy sinh tại các khu công nghiệp ở thành phố Hải Phòng.

Trên cơ sở hệ thống hóa những vấn đề lý luận chung, đề tài đánh giá được 04 yếu tố ảnh hưởng hưởng đến việc phát sinh những vấn đề xã hội trong phát triển các khu công nghiệp, khu kinh tế ở thành phố Hải Phòng gồm: Yếu tố tự nhiên, văn hóa, xã hội; Yếu tố kinh tế; Công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế; Cơ chế chính sách của Trung ương và Hải Phòng. Đồng thời đánh giá 12 nội dung liên quan đến thực trạng vấn đề xã hội nảy sinh trong các khu công nghiệp (6 vấn đề) và nội dung liên quan đến giải quyết vấn đề nảy sinh trong các khu công nghiệp ở Hải Phòng từ năm 2019 đến năm 2024; xác định bối cảnh, dự báo tình hình và các yêu cầu đặt ra trong quá trình giải quyết các vấn đề xã hội nảy sinh tại các khu công nghiệp của thành phố Hải Phòng đến năm 2030; từ đó đề xuất hệ thống 7 giải pháp giải quyết các vấn đề xã hội nảy sinh trong các khu công nghiệp ở Hải Phòng đến năm 2030 định hướng đến năm 2024, bao gồm:

(1) Giải pháp hoàn thiện cơ chế, chính sách;

(2) Giải pháp giải quyết vấn đề lao động - việc làm - thu nhập;

(3) Giải pháp giải quyết vấn đề nhập cư, xuất cư và trật tự an toàn xã hội;

(4) Giải pháp giải quyết vấn đề vấn đề hôn nhân gia đình;

(5) Giải pháp giải quyết vấn đề nhà ở cho công nhân;

(6) Giải pháp giải quyết vấn đề y tế, văn hóa, giáo dục;

(7) Giải pháp giải quyết vấn đề môi trường.

Các giải pháp trên có vị trí như nhau, đòi hỏi phải được thực hiện đồng bộ, không được đề cao, nhấn mạnh giải pháp này hay giải pháp khác. Chỉ có như vậy mới hạn chế được những vấn đề chính trị – xã hộik nảy sinh trong phát triển các khu công nghiệp ở Thành phố Hải Phòng trong những năm tiếp theo.

Nhóm nghiên cứu đã kiến nghị với Trung ương: Đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng đặc biệt hạ tầng giao thông, dịch vụ logictis để đáp ứng tốt hơn yêu cầu ngày càng cao của công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế của thành phố. Cho phép về chủ trương và giúp thành phố Hải Phòng tiếp cận nguồn vốn ODA cho các dự án hạ tầng; tiếp cận các nguồn vay từ các Quỹ đầu tư tài chính quốc tế và các Ngân hàng thương mại quốc tế có lãi suất thấp. Có cơ chế đặc thù để Hải Phòng được giữ lại ít nhất 20% tổng ngân sách phải nộp lên chính phủ hàng năm để thành phố tập trung xây dựng kết cấu hạ tầng phục vụ sự phát triển của các khu công nghiệp, cụm công nghiệp, khu kinh tế như: hạ tầng giao thông, hạ tầng điện, nước, các trạm quan trắc về môi trường…

 Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu tại Trung tâm Công nghệ thông tin và truyền thông Hải Phòng.