Thông tin kết quả nhiệm vụ KH&CN

Nghiên cứu giải pháp hỗ trợ đào tạo lại và chuyển đổi nghề nghiệp đối với thanh niên làm việc tại các khu công nghiệp (10/03/2025)

Tính đến năm 2019, cả nước có 335 khu công nghiệp (KCN) đi vào hoạt động tạo việc làm cho gần 3,85 triệu lao động trực tiếp. Theo số liệu Điều tra nhu cầu sử dụng lao động trong các loại hình doanh nghiệp năm 2018, đến 30/6/2018 cả nước có 48.769 doanh nghiệp trong KCN, khu chế xuất, khu công nghệ cao, chiếm 7,7 % số doanh nghiệp trên cả nước và thu hút khoảng 4.369.932 lao động (chiếm 29,86% tổng số lao động làm việc trong các doanh nghiệp cả nước). Như vậy, có thể thấy, so với doanh nghiệp chung trong cả nước, tỷ lệ doanh nghiệp KCN, khu chế xuất, khu công nghệ cao chỉ chiếm 7,7% tổng số doanh nghiêp mà tỷ lệ lao động chiếm hơn 29,86% tổng số (Theo Báo cáo của Quản lý khu kinh tế, Bộ Kế hoạch và Đầu tư). Tuy nhiên, các chính sách việc làm cho lao động tại KCN còn hạn chế; thiếu tính thực tiễn. Đặc biệt, còn thiếu các chính sách riêng nhằm đẩy mạnh tạo việc làm cho lao động nữ, lao động thanh niên, các nguồn lực hỗ trợ thanh niên lập nghiệp,… dẫn đến chất lượng lao động hạn chế, năng suất lao động thấp, chất lượng việc làm chưa cao và hiệu quả tạo việc làm còn thấp, nhất là đối với lao động thanh niên. Hơn nữa, đào tạo và chuyển đổi nghề nghiệp cho thanh niên là một nội dung quan trọng được Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm, coi công tác đào tạo nghề cho thanh niên là nhiệm vụ quan trọng nhằm sử dụng hiệu quả nguồn nhân lực của đất nước, thúc đẩy kinh tế tăng trưởng. Trước những vấn đề cấp bách đó, Trung tâm Dịch vụ việc làm Thanh niên chủ trì thực hiện đề tài Nghiên cứu giải pháp hỗ trợ đào tạo lại và chuyển đổi nghề nghiệp đối với thanh niên làm việc tại các khu công nghiệp nhằm trang bị cho người lao động có tay nghề nhất định để họ có thể đáp ứng được nhu cầu lao động ngày càng cao của xã hội.

Từ nghiên cứu các mô hình lý thuyết thực tiễn và kinh nghiệm của một số quốc gia về vấn đề đào tạo lại và chuyển đổi nghề nghiệp cho lao động thanh niên đang làm việc tại các khu công nghiệp cho thấy, để nâng cao chất lượng và hiệu quả đào tạo nghề nghiệp, trước hết phải xây dựng hệ thống chính sách đồng bộ và đầu tư nguồn lực thích đáng cho đào tạo nghề nghiệp. Đào tạo nghề nghiệp phải đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp tại khu công nghiệp cả về quy mô, cơ cấu ngành nghề, cơ cấu trình độ đào tạo, trên cơ sở gắn kết giữa cơ sở giáo dục nghề nghiệp và doanh nghiệp tại khu công nghiệp. Đào tạo nghề nghiệp tại doanh nghiệp là một hình thức dạy nghề phù hợp, đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp tại khu công nghiệp mà nhiều nước trên thế giới đang áp dụng, góp phần quan trọng trong việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng nhu cầu doanh nghiệp tại khu công nghiệp. Nghiên cứu đã tổ chức khảo sát trên 3 địa phương gồm Bắc Ninh, Vĩnh Phúc và Bình Phước với 600 người lao động để phân tích thực trạng về hỗ trợ đào tạo lại và chuyển đổi nghề nghiệp cho lao động thanh niên tại các KCN; phân tích một số yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động hỗ trợ đào tạo lại và chuyển đổi nghề nghiệp của thanh niên khu công nghiệp. Kết quả khảo sát cho thấy, về thực trạng hỗ trợ đào tạo lại cho thanh niên đang làm việc tại các khu công nghiệp, có 22.17% người lao động nhân được các hỗ trợ về đào tạo nghề; 77.83% cho biết họ chưa từng nhận được hỗ trợ này. Tỷ lệ này ở nhóm lao động nam cao hơn so với lao động nữ (25.29% so với 19.83%). Trong số những người đã từng nhận được hỗ trợ, có 53.38% nhận được hoạt động hỗ trợ đào tạo nghề; 32.33% nhận được hỗ trợ giới thiệu việc làm; 30% đã từng nhận được các hoạt động hỗ trợ tư vấn hướng nghiệp và 18.8% được hỗ trợ tự tạo việc làm. Tỷ lệ người lao động cho rằng các phương pháp đào tạo hiện nay rất phù hợp, đạt cao nhất, chiếm đến 72.5%, tiếp đến là về trình độ đào tạo với 66.7% ý kiến cho biết trình độ đào tạo rất phù hợp. Đa số người lao động cho biết họ mong muốn được tham gia các chương trình đào tạo nghề theo hình thức kèm cặp, truyền nghề (66.5%). Hơn 91% người lao động cho biết họ mong muốn được dạy các kiến thức lý thuyết và rèn luyện năng lực thực hành. Hình thức vừa học vừa làm được đa số người lao động hưởng ứng, chiếm 90.83% tổng số mẫu khảo sát. Đa số người lao động cho biết, chi phí của các chương trình đào tạo do doanh nghiệp chi trả cho người lao động, chiếm 84.5%; có 64.9% người lao động cho biết họ mong muốn được hỗ trợ các chi phí sinh hoạt như ăn, ở, đi lại... trong giời gian theo học.

Nghiên cứu cũng chỉ ra các yếu tố ảnh hưởng đến hỗ trợ đào tạo lại cho thanh niên làm việc tại các khu công nghiệp như: Cuộc cách mạng khoa học công nghệ lần thứ tư và thị trường lao động; Xu hướng toàn cầu hóa và hội nhập. Thực trạng nhu cầu chuyển đổi nghề nghiệp và khả năng chuyển đổi nghề nghiệp của thanh niên đang làm việc tại các khu công nghiệp cho thấy, một nửa trong số người lao động có nhu cầu được hỗ trợ việc làm sau khi tham gia các khóa đào tạo, ½ còn lại cho biết họ không có nhu cầu này. Trong số những người có nhu cầu về việc làm, 67.77% mong muốn được hỗ trợ giới thiệu việc làm phù hợp. Tuổi của người lao động càng cao thì lao động thanh niên càng gặp nhiều khó khăn trong việc chuyển đổi nghề nghiệp. Đa số lao động thanh niên tham gia đào tạo lại đều được doanh nghiệp hỗ trợ kinh phí toàn bộ (chiếm tỷ trọng 80,7%) và được hỗ trợ một phần kinh phí (chiếm tỷ trọng 12%). Các yếu tố ảnh hưởng đến chuyển đổi nghề nghiệp cho thanh niên làm việc tại các khu công nghiệp như: vốn xã hội của lao động thanh niên, nhu cầu tăng thu nhập, các yếu tố về xã hội. Nghiên cứu vai trò của tổ chức Đoàn thanh niên trong hỗ trợ đào tạo lại và chuyển đổi nghề nghiệp cho thanh niên làm việc tại các khu công nghiệp cho thấy, Đoàn thanh niên đóng vai trò như là cầu nối giữa các doanh nghiệp và thanh niên lao động; Tổ chức các chương trình đào tạo, hướng dẫn nghề nghiệp và trao đổi kinh nghiệm cho thanh niên lao động; Hỗ trợ thanh niên lao động trong việc tìm kiếm các nguồn tài chính để đầu tư vào việc đào tạo và chuyển đổi nghề nghiệp.

Từ các kết quả nghiên cứu trên, nhóm tác giả đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hỗ trợ đào tạo lại và chuyển đổi nghề nghiệp cho thanh niên làm việc tại các khu công nghiệp đáp ứng yêu cầu nâng cao chất lượng nguồn nhân lực Việt Nam. Trong đó, đối với Nhà nước, cần hoàn thiện hệ thống chính sách tạo hành lang pháp lý cho doanh nghiệp tham gia như một chủ thể của đào tạo nghề nghiệp; tiếp tục hoàn thiện các chính sách của Nhà nước về hỗ trợ người lao động tham gia đào tạo lại; tạo điều kiện cho các tập đoàn, tổng công ty, doanh nghiệp thành lập cơ sở giáo dục nghề nghiệp; điều chỉnh và hoàn thiện các chính sách thúc đẩy gắn kết nhà trường và doanh nghiệp. Đối với Trung ương Đoàn, tiến hành lồng ghép các nội dung, giải pháp định hướng về nghề nghiệp trong các chương trình định hướng, tư vấn nghề nghiệp, việc làm cho thanh thiếu niên; hỗ trợ thanh niên tiếp cận các nguồn vốn, hỗ trợ tài chính thông qua các chương trình, chính sách ưu đãi cho thanh niên có nhu cầu lập nghiệp; tăng cường hỗ trợ vốn cho các cơ sở sản xuất, kinh doanh do đoàn viên, hội viên, thanh niên làm chủ thông qua nguồn vốn vay; tổ chức các chương trình tư vấn, hỗ trợ doanh nghiệp mới thành lập, doanh nghiệp nhỏ và vừa, các hợp tác xã thanh niên áp dụng thương mại điện tử trong tiêu thụ sản phẩm; thành lập các Hội đồng chuyên gia tư vấn hỗ trợ thanh niên chuyển đổi nghề nghiệp cấp Trung ương, tỉnh, thành phố. Đối với các địa phương, cần rà soát một cách đồng bộ quy hoạch phát triển các KCN trong quy hoạch phát triển các ngành của địa phương; cần có các hoạt động điều phối về cung ứng nhân lực qua đào tạo nghề nghiệp giữa Ban quản lý lao động của KCN, Sở Lao động, Thương binh và Xã hội, đại diện các chủ sử dụng lao động và các cơ sở giáo dục nghề nghiệp trên địa bàn, nhằm có được “tiếng nói chung”, gắn kết giữa đào tạo và sử dụng nhân lực; xây dựng, nâng cấp hệ thống thông tin thị trường lao động, ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin để hình thành bộ cơ sở dữ liện dùng chung về cung cầu lao động trên địa bàn. Đối với các khu công nghiệp, cần chủ động chia sẻ thông tin về nhu cầu sử dụng lao động nói chung cũng như lao động qua đào tạo nghề đối với các cơ quan quản lý Nhà nước về lao động và các cơ sở giáo dục nghề nghiệp trên địa bàn; phối hợp với các cơ sở giáo dục nghề nghiệp trong hoạt động đào tạo để đảm bảo chất lượng đầu ra đáp ứng được nhu cầu của doanh nghiệp trong KCN. Đối với doanh nghiệp, cần chủ động trong việc đào tạo lại và hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp cho thanh niên trong KCN; phát triển năng lực đào tạo nội bộ của doanh nghiệp để hỗ trợ thanh niên trong KCN đào tạo lại và chuyển đổi nghề nghiệp; xây dựng năng lực đào tạo nội bộ để chủ động triển khai đào tạo và điều chỉnh theo định hướng phát triển của mình. Đối với người lao động, cần tự mình chủ động xác định nhu cầu hiện tại về đào tạo lại của bản thân, thường xuyên giữ liên lạc với công đoàn, Đoàn thanh niên cấp gần nhất để thông tin kịp thời về mong muốn của bản thân trong việc nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ; cần thực sự bỏ thời gian học tập nghiêm túc để tiếp thu tốt nhất những kiến thức mà chương trình đào tạo lại mang đến; nâng cao kỷ luật tác phong làm việc công nghiệp để giúp bản thân có cơ hội việc làm tốt hơn, đồng thời cùng với doanh nghiệp nâng cao chất lượng công việc và nâng cao năng suất lao động. Đổi với các thanh niên đã chuyển đổi nghề nghiệp thành công sau đào tạo, vẫn cần thường xuyên trau dồi kiến thức chuyên môn, ngoại ngữ để không bị lạc hậu và giúp nâng hoàn thành công việc với chất lượng cao nhất. 

Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu tại Trung tâm Thông tin, Thống kê khoa học và công nghệ Hải Phòng./.