Thông tin kết quả nhiệm vụ KH&CN

Nghiên cứu hệ thống bãi cát vùng biển ven bờ Hải Phòng và đề xuất giải pháp khai thác, sử dụng bền vững (12/09/2025)

Bãi cát biển luôn được coi là nguồn tài nguyên quan trọng cho du lịch thông qua các đóng góp có giá trị kinh tế đối với các địa phương ven biển. Bãi biển có thể cung cấp các chức năng như bảo vệ bờ, giải trí và sinh thái - môi trường. Tuy nhiên, việc khai thác và sử dụng bãi biển lâu nay luôn hướng tới phục vụ phát triển kinh tế - xã hội mà bỏ qua chức năng sinh thái của bãi biển. Vùng bờ biển Hải Phòng - nơi hội tụ nhiều điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế biển và là trung tâm giao thương quan trọng của miền Bắc, lại có nguồn tài nguyên bãi cát ven biển khá dồi dào là thế mạnh của thành phố trong phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, nhiều khu vực bãi cát ven biển Hải Phòng đang ghi nhận sự thay đổi nhanh chóng về diện tích, hình thái và chức năng. Hiện tượng xói lở, suy giảm trầm tích, thay đổi động lực dòng chảy do hoạt động nạo vét luồng lạch, lấn biển, xây dựng công trình ven bờ và khai thác cát thiếu kiểm soát đã và đang làm mất cân bằng động lực tự nhiên của hệ thống bãi cát. Bên cạnh đó, việc quản lý chưa thực sự chặt chẽ đã gây ra những xung đột trong sử dụng tài nguyên bãi cát ven biển. Ngoài ra, một trong những nguyên nhân của thực trạng này là do chúng ta còn đang có những hạn chế trong việc hiểu biết về tài nguyên này để có được những giải pháp sử dụng và quản lý hiệu quả. Cho đến nay, chưa có một tài liệu khoa học chính thức nào nghiên cứu đánh giá mang tính hệ thống về các giá trị tự nhiên cũng như những tiềm năng của các bãi cát có thể khai thác phục vụ phát triển du lịch ở Hải Phòng. Trước thực trạng này, Viện Khoa học công nghệ Năng lượng và Môi trường chủ trì thực hiện, TS. Đỗ Thị Thu Hương làm chủ nhiệm đề tài “Nghiên cứu hệ thống bãi cát vùng biển ven bờ Hải Phòng và đề xuất giải pháp khai thác, sử dụng bền vững”.

Khảo sát, thu thập mẫu ngoài thực địa.

Nghiên cứu đã tiến hành khảo sát thực địa, phân tích mẫu trong phòng thí nghiệm, phân tích chuyên ngành, tích hợp dữ liệu không gian (GIS - viễn thám) và thu thập ý kiến từ các bên liên quan, từ đó tiến hành kiểm kê và phân loại tương đối đầy đủ hệ thống bãi cát vùng biển ven bờ Hải Phòng. Theo nghiên cứu, vùng biển ven bờ Hải Phòng có khoảng 102 bãi cát biển có diện tích từ 0,04 ha đến 6,12 ha. Trong đó, chỉ có 19 bãi có diện tích trên 1ha, 22 bãi có diện tích từ 0,5 đến 1ha và 66 bãi có diện tích dưới 0,5ha. Các bãi chủ yếu phân bố ven các đảo đá vôi ở quần đảo Cát Bà. Hình thái bãi cát khá đa dạng từ thoải đến rất dốc. Các bãi ở vùng cửa sông thường có bề mặt bãi rộng, độ dốc thấp hơn so với các bãi ở các cung bờ lõm ở quần đảo Cát Bà. Trầm tích bãi phổ biến là cát nhỏ đến cát trung với thành phần vật chất chủ yếu là thạch anh (55-90%), màu sắc trầm tích bãi phổ biến là sáng màu. Những đặc điểm này của bãi cát vùng biển ven bờ Hải Phòng là những thế mạnh cho phát triển du lịch biển.

Nghiên cứu cũng đánh giá các giá trị của tài nguyên bãi cát biển, rủi ro môi trường và các tác động tự nhiên ảnh hưởng đến chất lượng và khả năng khai thác sử dụng bền vững bãi (xói lở bãi, nguy cơ xuất hiện dòng chảy xiết trên bãi). Kết quả đánh giá chất lượng nước ở các bãi biển nghiên cứu điển hình cho thấy, phần lớn các thông số chất lượng nước đều nằm trong giới hạn cho phép. Có sự khác biệt theo mùa và sự khác biệt giữa các bãi, các nhóm bãi. Một số bãi có dấu hiệu ô nhiễm các thông số chất dinh dưỡng, hàm lượng chất rắn lơ lửng, chất thải rắn trên bãi. Từ việc đánh giá tiềm năng khai thác, cải tạo và các giá trị phục vụ du lịch của hệ thống bãi cát, Ban chủ nhiệm đã xác định được hai nhóm bãi biển có khả năng cải tạo, nâng cấp: nhóm thứ nhất gồm các bãi sẽ cải tạo nâng cấp để phù hợp với quy hoạch sử dụng đa mục tiêu, đảm bảo chất lượng hệ thống hạ tầng và môi trường bãi; nhóm thứ 2 gồm các bãi sẽ cải tạo, nâng cấp phù hợp với mục tiêu hài hòa giữa sử dụng và bảo tồn thiên nhiên, bảo vệ môi trường, sinh thái.

Các số liệu, hình ảnh khảo sát, bản đồ… được thực hiện trong quá trình thực hiện đề tài đã được thu thập và quản lý trong cơ sở dữ liệu GIS sử dụng cho công tác chuyên môn. Đồng thời, nghiên cứu đã xây dựng trang WebGIS về hệ thống bãi cát vùng biển ven bờ Hải Phòng nhằm cung cấp thông tin kịp thời, chính xác về hệ thống tài nguyên bãi cát biển cho các đối tượng khác nhau. Trong bối cảnh ứng dụng công nghệ số vào quản lý tài nguyên biển đảo, hệ thống quản trị WebGIS không chỉ hỗ trợ nâng cao hiệu quả công tác quản lý, mà còn tạo nền tảng cho việc ra quyết định dựa trên dữ liệu, đặc biệt trong các hoạt động giám sát biến động bờ biển, quy hoạch du lịch, khai thác sử dụng hợp lý tài nguyên bãi cát vùng biển ven bờ Hải Phòng. Nghiên cứu đã đề xuất hệ thống giải pháp tổng thể cho quản lý và sử dụng bền vững tài nguyên bãi cát vùng biển ven bờ Hải Phòng bao gồm nhóm giải pháp về quản lý và nhóm giải pháp bảo tồn và sử dụng bền vững bãi cát biển vùng bờ Hải Phòng. Nhóm giải pháp quản lý gồm: Phê duyệt và triển khai chương trình quản lý tổng hợp tài nguyên vùng bờ biển; Nghiên cứu xây dựng quy hoạch chi tiết về sử dụng bền vững hệ thống bãi cát biển; Xây dựng và ban hành bổ sung các văn bản quy định quản lý, bảo vệ hệ thống bãi cát biển; Quan trắc, nghiên cứu chuyên sâu về hệ thống bãi biển phục vụ phát triển bền vững kinh tế biển. Nhóm giải pháp bảo tồn và sử dụng bền vững bãi cát biển vùng bờ Hải Phòng gồm các giải pháp về: Bảo tồn và phục hồi giá trị tự nhiên của bãi cát; Khai thác du lịch sinh thái gắn với bảo tồn tại các bãi cát vùng ven bờ Hải Phòng; Phát triển du lịch - giáo dục - trải nghiệm gắn với tự nhiên.

Kết quả nghiên cứu không chỉ cung cấp bức tranh tổng thể về hiện trạng và giá trị của các bãi cát ven bờ Hải Phòng mà còn định hướng rõ ràng cho việc quản lý, bảo vệ và phát triển tài nguyên ven biển theo hướng bền vững. Đây cũng là tài liệu tham khảo quan cho các cơ quan hoạch định chính sách, các tổ chức quản lý biển, các nhà đầu tư du lịch sinh thái cũng như các chương trình đào tạo và nghiên cứu tiếp theo về sinh thái vùng bờ.

Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu nhiệm vụ  tại Trung tâm Công nghệ thông tin và Truyền thông Hải Phòng./.