Thông tin kết quả nhiệm vụ KH&CN

Nghiên cứu luận cứ khoa học phục vụ tiếp cận Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư tại thành phố Hải Phòng đến năm 2025 (21/06/2024)

Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (CMCN 4.0) là một xu thế phát triển tất yếu, kế tiếp các cuộc cách mạng công nghiệp trong lịch sử phát triển xã hội loài người. Với những đặc trưng về tính chất, quy mô và tốc độ phát triển chưa có tiền lệ trong lịch sử nhân loại, CMCN 4.0 có những tác động tích cực và tiêu cực trên phạm vi toàn cầu, mỗi quốc gia, khu vực và tỉnh thành phố; trong tất cả các lĩnh vực chính trị, kinh tế, xã hội, khoa học- công nghệ, đạo đức, con người…. Việt Nam nói chung và Hải Phòng nói riêng cũng nằm trong xu thế phát triển của CMCN 4.0, đồng thời cũng chịu những tác động tích cực và tiêu cực của nó trong trước mắt cũng như lâu dài.

Thủ tướng Chính phủ đã có Chỉ thị số 16/CT-TTg ngày 06/5/2017 về “Tăng cường năng lực tiếp cận cuộc cách mạng công nghiệp 4.0”. Các Bộ, ngành, doanh nghiệp, địa phương và Hải Phòng đã tổ chức các cuộc Hội thảo, tọa đàm, diễn đàn , trao đổi, nghiên cứu,…ở những khía cạnh khác nhau nhằm nâng cao nhận thức, đánh giá những tác động và đề xuất những biện pháp tiếp cận sao cho có lợi. Việc triển khai tiếp cận CMCN4.0 ở thành phố Hải Phòng rất cần có những nghiên cứu một cách có hệ thống để đưa ra các cơ sở khoa học về lý luận và thực tiễn; những yêu cầu đặt ra của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa thành phố Hải Phòng trong việc tiếp cận CMCN 4.0; từ đó đề xuất các nhiệm vụ và giải pháp chủ yếu tiếp cận CMCN 4.0 ở thành phố Hải Phòng đến năm 2025. Trước thực trạng đó, Hội Khoa học Phát triển nguồn nhân lực, nhân tài Hải Phòng (gọi tắt là Hội) chủ trì thực hiện đề tài Nghiên cứu luận cứ khoa học phục vụ tiếp cận Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư tại thành phố Hải Phòng đến năm 2025; TS. Nguyễn Văn Thuận - Nguyên Bí thư Thành ủy Hải Phòng, Chủ tịch Hội làm chủ nhiệm, hoàn thành báo cáo kết quả thực hiện cuối năm 2019.

CMCN 4.0 là xu thế phát triển tất yếu.

CMCN 4.0 tuy đã được nhắc đến ở khắp mọi nơi, nhưng nhiều người chưa thực sự hiểu rõ bản chất của cuộc cách mạng này. Dựa theo quan điểm của GS. Klaus Schwab - người sáng lập và là Chủ tịch Diễn đàn Kinh tế thế giới: “cách mạng công nghiệp 4.0 đang nảy nở từ cách mạng lần 3, nó kết hợp các công nghệ lại với nhau, làm mờ ranh giới giữa vật lý, kỹ thuật số và sinh học (ranh giới giữa thực và ảo)”. Nghiên cứu thực trạng tiếp cận các xu thế lớn về biến đổi công nghệ và các điểm bùng phát cụ thể của CMCN 4.0 ở Hải Phòng được thực hiện dựa trên việc khảo sát tại 100 doanh nghiệp, 10 viện, trường. Ngoài ra, nghiên cứu còn thu thập được những thông tin liên quan đến CMCN 4.0 tại 12 Sở, ban, ngành của thành phố. Mức độ sẵn sàng tiếp cận CMCN 4.0 ở Hải Phòng được nghiên cứu xem xét theo 4 khía cạnh: Nhận thức của cộng đồng đối với tiếp cận CMCN4.0; Hạ tầng kỹ thuật phục vụ tiếp cận CMCN4.0; Nguồn nhân lực cho CMCN4.0; Các chính sách phục vụ CMCN4.0. Đồng thời thực trạng những cơ hội và thách thức khi tiếp cận CMCN 4.0 đối với phát triển kinh tế, xã hội Hải Phòng cũng được nghiên cứu chi tiết.

Theo đó, tại Hải Phòng, công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của các thành phần, các tầng lớp dân cư đã được tiến hành tốt. Nhận thức của người dân về CMCN 4.0 được nâng cao. Tuy vậy, vẫn còn phát triển theo chiều rộng. Thiếu những nghiên cứu sâu sắc làm luận cứ cho các chính sách tiếp cận CMCN 4.0 phù hợp với thành phố. Bên cạnh đó, thành phố đã có những ứng dụng các thành tựu của CMCN 4.0 vào sản xuất và đời sống, đặc biệt là trong công nghiệp. Các ứng dụng này bao gồm hầu hết các xu thế biến đổi lớn về công nghệ và phát huy tác dụng tốt trong sản xuất và đời sống. Tuy nhiên, các ứng dụng này còn ở mức sơ khai, đơn giản; chưa xuất hiện các ứng dụng sâu và chưa hình thành các ngành kinh tế mới dựa trên các điểm bùng phát của CMCN 4.0. Thành phố đã có hạ tầng kỹ thuật tương đối tốt để chuẩn bị cho CMCN 4.0. Các cơ chế, chính sách của Trung ương và thành phố làm tiền đề cho hành lang pháp lý để tiếp cận CMCN 4.0. Tuy vậy, trong quá trình phát triển, cần phải liên tục bổ sung cả về hạ tầng số, nguồn nhân lực và các cơ chế, chính sách mới đề phù hợp với quá trình tiếp cận CMCN 4.0. Trong quá trình tiếp cận CMCN 4.0, Hải Phòng đã có những mặt chậm hơn các địa phương khác và lạc hậu so với thế giới. Cần phải tận dụng “lợi thế người đi sau” để đi tắt, đón đầu, rút kinh nghiệm để nhanh chóng tiếp cận CMCN 4.0 thành công. Muốn thành công, cần có các chính sách khôn khéo, táo bạo. Tuy nhiên, cũng đề phòng khả năng “đi tắt, đón đầu” thất bại và nguy cơ tụt hậu cao hơn. Chính phủ quan tâm đặc biệt đến CMCN 4.0 và có những chỉ đạo quyết liệt để triển khai. Thành phố Hải Phòng có Nghị quyết 45-NQ/TW về phát triển Hải Phòng trong giai đoạn 2030 và tầm nhìn đến năm 2045, yêu cầu Hải Phòng phải có những phát triển đột phá để trở thành động lực kinh tế của Bắc bộ và cả nước. Đây là những yếu tố cơ bản thúc đẩy tiếp cận CMCN 4.0 tại Hải Phòng. Nghiên cứu cũng chỉ ra, thành phố tiếp cận CMCN 4.0 với điểm xuất phát tương đối thấp, khi chưa hoàn thành công nghiệp hóa, hiện đại hóa và thiếu vốn đầu tư; đây là những khó khăn vô cùng lớn để thực hiện các nhiệm vụ đưa Hải Phòng trở thành trọng điểm kinh tế của cả nước, trong bối cảnh tiếp cận CMCN 4.0 và tình hình diễn biến phức tạp của kinh tế thế giới trong bối cảnh chủ nghĩa bảo hộ gia tăng và xung đột thương mại Mỹ - Trung leo thang; CMCN 4.0 đặt ra một loạt các vấn đề về nguồn nhân lực; cần cải tạo nguồn lao động kỹ thuật cao, một loạt các tri thức tiếp thu, nghiên cứu và làm chủ các công nghệ mới; đồng thời phải giải quyết vấn đề dư thừa lao động phổ thông bị thất nghiệp bởi tự động hóa và sử dụng rô-bốt….

Với kết quả nghiên cứu trên cùng việc xác định những yêu cầu đặt ra của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa thành phố đối với việc tiếp cận CMCN 4.0 tại Hải Phòng đến 2025, nhóm nghiên cứu đề xuất 13 nhiệm vụ và giải pháp chủ yếu tiếp cận cuộc CMCN 4.0 tại Hải Phòng đến năm 2025, gồm: Tiếp cận CMCN 4.0 để góp phần đổi mới mô hình và nâng cao chất lượng tăng trưởng kinh tế thành phố; Giải quyết việc làm trong bối cảnh thất nghiệp công nghệ do CMCN 4.0; Đổi mới hoạt động của doanh nghiệp đáp ứng yêu cầu của CMCN 4.0; Phát huy mặt tích cực, chủ động khắc phục, hạn chế những tác động tiêu cực của CMCN 4.0 đến xã hội và cá nhân; Đổi mới hoạt động KH&CN để tiếp cận CMCN 4.0 một cách hiệu quả; Xây dựng và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu CMCN 4.0; Phát triển công nghệ thông tin và truyền thông, bảo đảm kỹ thuật cho tiếp cận CMCN 4.0 hiệu quả; Xây dựng chính quyền kiến tạo trong kỷ nguyên số; Góp phần bảo đảm an ninh, quốc phòng trong bối cảnh an ninh phi truyền thống của CMCN 4.0; Xây dựng thành phố thông minh, giải pháp quan trọng để tiếp cận CMCN 4.0 thành công; Một số giải pháp về cơ chế, chính sách phục vụ tiếp cận CMCN 4.0; Nguồn lực đầu tư và tài chính phục vụ tiếp cận CMCN 4.0 và Đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền, nâng cao nhận thức để tiếp cận CMCN 4.0. 

Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu của Dự án tại Trung tâm Thông tin, Thống kê KH&CN Hải Phòng./.