Thông tin kết quả nhiệm vụ KH&CN

Nghiên cứu luận cứ khohttp://hpstic.vn/ImageDatas/Post/Nam-2024/Thang-9/55232-4.9.jpga học xây dựng thành phố thông minh tại Hải Phòng đến năm 2020, định hướng 2030 (04/09/2024)

Những năm gần đây, công nghệ thông tin và truyền thông (gọi tắt là ICT) đã có những bước phát triển nhanh chóng, nhiều công nghệ mới ra đời, tính phổ biến ngày càng cao, có chi phí thấp, tiêu tốn ít năng lượng, năng lực thu thập và xử lý dữ liệu lớn tăng nhanh... Do đó, nhiệm vụ quản lý đô thị, ứng dụng ICT đóng vai trò quan trọng trong việc giảm bớt sức ép của quá trình đô thị hóa gia tăng như các đổi mới sáng tạo trong hệ thống giao thông, quản lý nước sạch, năng lượng và chất thải...). Với tốc độ phát triển nhanh của khoa học và công nghệ, một mô hình phát triển mới dành cho các đô thị thông qua ứng dụng công nghệ thông tin đã ra đời, với tên gọi “thành phố thông minh”. Nhiều định nghĩa về thành phố thông minh đã được nhiều tổ chức và học giả trên thế giới đưa ra, và chưa có một định nghĩa nào được chấp nhận một cách rộng rãi. Hiểu theo một cách khái quát, thuật ngữ này được dùng để chỉ việc ứng dụng công nghệ thông tin nhằm sử dụng tài nguyên một cách thông minh và hiệu quả, hướng tới sự phát triển thành phố trên nhiều khía cạnh: kinh tế, giao thông, môi trường, công dân, quản lý và chất lượng cuộc sống.

Xây dựng thành phố thông minh là một chủ trương lớn được thể hiện trong các văn kiện của Đảng, Nghị quyết và chương trình công tác của Trung ương và nhiều tỉnh thành phố trong cả nước. Tại Hải Phòng, việc xây dựng đề án phát triển thành phố thông minh rất cần những nghiên cứu có tính hệ thống để đưa ra các cơ sở khoa học về lý luận và thực tiễn; những yêu cầu đặt ra của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa thành phố Hải Phòng đến năm 2020, 2025, định hướng 2030 cho việc xây dựng thành phố thông minh; từ đó đề xuất các quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp xây dựng thành phố thông minh tại Hải Phòngđến năm 2020, 2025, định hướng 2030. Đây chính là mục tiêu khoa học của đề tài Nghiên cứu luận cứ khoa học xây dựng thành phố thông minh tại Hải Phòng đến năm 2020, định hướng 2030 do Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Anh làm chủ nhiệm.

Bằng phương pháp thu thập, nghiên cứu, xử lý, phân tích, tổng hợp thông tin, tư liệu có liên quan đến thành phố thông minh. Theo đó, thành phố thông minh là một khái niệm tương đối, có ý nghĩa so sánh giữa các thành phố với nhau, so sánh một thành phố ở các giai đoạn phát triển khác nhau. Mặc dù có một số nghiên cứu khác nhau về số lượng các yếu tố, thành phần cấu thành, nhưng tựu chung, sắp xếp lại, về nội hàm thành phố thông minh bao gồm 6 trụ cột chính: kinh tế thông minh, giao thông thông minh, môi trường thông minh, công dân thông minh, cuộc sống thông minh, quản trị thông minh. Theo cách tiếp cận về công nghệ và kỹ thuật, thành phố thông minh được mô tả như là một thành phố của công nghệ, với sự chuyển đổi về cơ sở hạ tầng để phục vụ cuộc sống của con người thay đổi hành vi của các cơ quan hành chính, hướng tới sự phát triển bền vững và tăng tính cạnh tranh. Một số vấn đề có thể coi là hạn chế khi triển khai xây dựng thành phố thông minh, đó là việc giải tỏa đất đai để triển khai dự án, người dân bị mất đất đai để xây dựng đô thị; bản sắc văn hóa và lịch sử truyền thống của thành phố có thể bị mất đi; phí dịch vụ cao không phải ai cũng sử dụng được; vấn đề giàu nghèo càng trở lên sâu sắc. Đối với Hải Phòng, xây dựng thành phố thông minh là đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin nhằm sử dụng nguồn lực của thành phố một cách hiệu quả hơn, hướng tới sự phát triển thành phố trên nhiều khía cạnh: kinh tế, giao thông, môi trường, công dân, quản lý và chất lượng cuộc sống. Xây dựng thành phố thông minh là một giải pháp tổng thể nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế cao hơn, nền kinh tế có sức cạnh tranh hơn; hoạt động của chính quyền thành phố hiệu quả hơn; chất lượng cuộc sống cho người dân được nâng cao; sự phát triển về hạ tầng giao thông bảo đảm nhanh hơn, hiệu quả hơn, an toàn hơn; phát triển toàn diện và bền vững hơn. Thành phố thông minh là một khái niệm tương đối, có ý nghĩa so sánh Hải Phòng với các thành phố trong nước, so sánh Hải Phòng phát triển ở các giai đoạn khác nhau về các đặc trưng của thành phố thông minh. Nghiên cứu cũng chỉ ra 11 yếu tố ảnh hưởng đến phát triển thành phố thông minh, gồm: Quản trị dự án xây dựng thành phố thông minh; Khả năng nhân rộng và lan tỏa của các giải pháp dự án thành phố thông minh ở quy mô lớn hơn; Chiến lược thành phố thông minh quyết định ý định của thành phố thông minh; Văn hoá đổi mới và sự tham gia của người dân trong thành phố; Quản trị và hợp tác trong thực hiện dự án; Ứng dụng công nghệ thông tin; Hệ thống Dữ liệu: Dữ liệu mở là một yếu tố quan trọng trong xây dựng thành phố thông minh; Việc giải tỏa đất đai để triển khai dự án; Sự thao túng của các tập đoàn công nghệ; Yếu tố đầu tư tài chính; Bảo đảm quyền riêng tư.

Biểu đồ mô tả hiện trạng mức độ đạt được thành phố thông minh của Hải Phòng.

Trên cơ sở nghiên cứu kinh nghiệm xây dựng thành phố thông minh ở một số quốc gia trên thế giới và tại Việt Nam, nhóm tác giả nhận thấy, quá trình đô thị hóa trên thế giới đang diễn ra nhanh chóng, việc xây dựng thành phố thông minh là một quá trình lâu dài, có tính tương đối và ngày càng hoàn thiện, không có điểm dừng. Hầu hết các thành phố lớn ở các nước phát triển ở Châu Âu, Châu Á và Châu Mỹ đã và đang phát triển các dự án ứng dụng công nghệ thông tin và công nghệ xanh như một cách đề thúc đẩy phát triển kinh tế và tăng sức cạnh tranh. Để có thể xây dựng và vận hành có hiệu quả một thành phố thông minh theo đúng nghĩa của nó thì ngay từ đầu chính quyền thành phố và các đối tác công nghệ cần phát triển và lựa chọn các giải pháp đạt chuẩn IoT. Tại Việt Nam, cùng với xu thế chung trên thế giới, nhiều tỉnh, thành phố trong cả nước đã và đang xây dựng và triển khai thực hiện đề án thành phố thông minh. Những khó khăn mà các thành phố sẽ phải đối mặt khi xây dựng thành phố thông minh là kinh phí quá lớn, khả năng kết nối thông tin giữa các đơn vị, Chính phủ chưa có chính sách, cơ chế khuyến khích, và nguồn nhân lực còn hệ chế. Ngoài ra, Việt Nam chưa có Khung tiêu chuẩn quốc gia TCVN cho đô thị thông minh, phát triển bền vững. Quá trình xây dựng và triển khai thực hiện đề án thành phố thông minh của thành phố Hồ Chí Minh là kinh nghiệm qúy mà thành phố Hải Phòng cần quan tâm tham khảo.

Trên cơ sở những nghiên cứu trên, Ban chủ nhiệm đề tài xây dựng thành công bộ tiêu chí đánh giá thành phố thông minh gồm 106 tiêu chí dựa trên 06 trụ cột chính. Trong đó, trụ cột kinh tế thông minh gồm 10 tiêu chí khung: Khả năng cạnh tranh và hấp dẫn; Tăng trưởng và phát triển kinh tế; Năng suất lao động; Phát triển các lĩnh vực công nghệ cao; Hình ảnh kinh tế và thương hiệu; Phát triển kinh tế đặc thù địa phương; Cải thiện cơ hội việc làm; Tinh thần đổi mới sáng tạo; Khởi nghiệp và Hội nhập quốc tế, toàn cầu hóa. Trụ cột giao thông thông minh gồm 5 tiêu chí khung: Hệ thống giao thông đa dạng, phù hợp, tiện ích, linh hoạt, hiệu quả;Khả năng truy cập, tìm kiếm phương tiện di chuyển nội thành; Khả năng truy cập, tìm kiếm phương tiện di chuyển ra bên ngoài; Hệ thống giao thông an toàn, sáng tạo và bền vững; Kiểm soát và điều hành hệ thống giao thông, chống tắc nghẽn. Trụ cột môi trường thông minh gồm 7 tiêu chí khung: Quy hoạch đô thị xanh bền vững; Các biện pháp tiết kiệm năng lượng, sử dụng năng lượng tái tạo, các nguồn tài nguyên; Giảm phát thải, xử lý và tái chế chât thải; Thích nghi với biến đổi khí hậu; Đa dạng sinh học và bảo tồn thiên nhiên; Tự động quan trắc và kiểm soát ô nhiễm môi trường; Ứng dụng GIS, công nghệ hiện đại để quản lý quy hoạch, kiến trúc, xây dựng, cấp thoát nước, điện năng. Trụ cột người dân có 5 tiêu chí khung: Mật độ; Trình độ học vấn; Kỹ năng sáng tạo; Khả năng sử dụng công nghệ thông tin, kỹ thuật số trong cuộc sống; Ý thức cộng đồng. Trụ cột cuộc sống thông minh có 9 tiêu chí khung: Chất lượng nhà ở và môi trường sống; Giáo dục: cơ sở vật chất giáo dục, nâng cao khả năng tiếp cận và chất lượng giáo dục cho mọi người; Giảm thiểu nghèo đói và bất bình đẳng xã hội, bảo hiểm xã hội, dịch vụ cho người khuyết tật; Y tế: điều kiện y tế, chăm sóc sức khỏe; An toàn cá nhân, tội phạm và tai nạn; Cơ sở vật chất, đời sống văn hóa, dịch vụ xã hội; Hòa nhập, gắn kết xã hội; Môi trường ứng dụng kỹ thuật số kết nối và truyền thông trong cung cấp các dịch vụ xã hội; Mức độ hấp dẫn du khách. Trụ cột quản trị thông minh gồm 8 tiêu chí khung: Tầm nhìn và chiến lược chính trị cho sự phát triển; Sự đầy đủ của chính sách, luật pháp và các quy định thích hợp và hiệu quả đề quản lý xã hội; Tính minh bạch và trách nhiệm giải trình ở tất cả các cấp của chính quyền; Cơ chế lắng nghe, hiểu và đáp ứng nhu cầu của công dân và doanh nghiệp; Phân cấp quản trị rõ ràng; Hệ thống bộ máy quản trị năng động, hiệu quả, gần dân; Sự tham gia của cộng đồng: tăng cường sự tham gia của người dân, cộng đồng và các bên liên quan trong quản trị và phát triển của thành phố; Ứng dụng công nghệ thông tin và xây dựng chính quyền điện tử.

Căn cứ theo bộ tiêu chí đã được xây dựng, với khung điểm tối đa cho từng tiêu chí là 10, Hải Phòng đạt 7,6 điểm với trụ cột kinh tế thông minh; 5,4 điểm với trụ cột giao thông thông minh; 5,14 điểm với trụ cột môi trường thông minh; 6,8 điểm với trụ cột người dân thông minh; 7 điểm với trụ cột cuộc sống thông minh và 7,25 điểm với trụ cột quản trị thông minh.

Cùng với những nghiên cứu trên, đề tài cũng đánh giá thực trạng ứng dụng và phát triển công nghệ thông tin thành phố Hải Phòng giai đoạn 2006-2016, làm cơ sở đề xuất mục tiêu cụ thể và nhiệm vụ xây dựng thành phố thông minh tại Hải Phòng đến năm 2020, 2025, định hướng đến năm 2030 trên 7 trụ cột: Kinh tế thông minh; Giao thông thông minh; Môi trường thông minh; Người dân thông minh; Cuộc sống thông minh; Quản trị thông minh; Viễn thông và công nghệ thông tin. Đề tài cũng đề xuất các giải pháp xây dựng thành phố thông minh tại Hải Phòng đến năm 2020, 2025, định hướng 2030 gồm: Giải pháp về thay đổi và nâng cao nhận thức về thành phố thông minh; Giải pháp về lựa chọn vấn đề ưu tiên và phân kỳ thực hiện; Giải pháp về kinh phí thực hiện.

Kết quả nghiên cứu của đề tài là luận cứ khoa học cho việc xây dựng các nghị quyết, chương trình, kế hoạch về xây dựng và phát triển thành phố thông minh của Thành ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân thành phố và các ngành liên quan. 

Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu của Đề tài tại Trung tâm Thông tin, Thống kê KH&CN Hải Phòng./.