Thông tin kết quả nhiệm vụ KH&CN

Nghiên cứu, phục tráng, lưu giữ nguồn gen và xây dựng mô hình trồng mới cam Đồng Dụ tại Hải Phòng (06/10/2025)

Cam Đồng Dụ là nguồn gen cây có múi quý, không chỉ là giống cây trồng bản địa mà còn là giống cây ăn quả có múi đặc sản tại Hải Phòng đã được người dân duy trì trồng và lưu truyền từ nhiều năm nay. Cam Đồng Dụ đã được trồng cách đây gần 800 năm (từ thời nhà Trần), quả thơm ngon, mát dịu, ngọt sâu, hương dầu vỏ cam thơm hoà quyện chỉ cần thưởng thức một lần là nhớ mãi. Loại cam này chuyên được dùng để tiến Vua vì vậy trong nhân dân còn gọi cam Đồng Dụ là "Cam tiến vua". Theo ông Trương Văn Thiết- PCT UBND xã Đặng Cương cho biết: Năm 1995 làng Đồng Dụ có trên chục hộ còn đủ 2 loại “Cam Đồng Tiền” và “Cam Đường”. Nhưng số lượng cây ngày càng ít đi, một phần do cây cằn cỗi, một phần do hiệu quả kinh tế của việc phát triển nghề trồng hoa, cây cảnh nên nhiều hộ không mặn mà, phá bỏ diện tích trồng cam để trồng các loại cây có giá trị thu nhập cao như hoa Hải đường, Đào, Quất cảnh... Năm 2005, chính quyền địa phương xây dựng đề án khôi phục giống cam Đồng Dụ với 12 hộ tham gia. Tuy nhiên, trong quá trình chăm sóc, người dân chưa áp dụng đúng quy trình kỹ thuật, không chú trọng đến việc cắt tỉa, tạo tán, do đó tạo điều kiện cho sâu bệnh phát triển gây hại nặng như bệnh chảy gôm, sâu đục gốc, đặc biệt là bệnh vàng lá(greening)…Đến năm 2007, 6 cây trên 30 năm tuổi đã bị chết hết. Tại thời điểm khảo sát (2020), chỉ còn duy nhất một hộ là cụ Nguyễn Sinh Suý, tại thôn Dân Hạnh còn trồng giống cam Đồng Dụ với số lượng rất ít là 3 cây. Hiện tại, các cây đang ở tình trạng xơ xác, kém phát triển. Trước thực trạng trên, để trách nguy cơ bị mất nguồn gen và với mong muốn duy trì, phục tráng, bảo tồn giống cam đặc sản của tỉnh Hải Phòng, Trung tâm phát triển Khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo đã thực hiện đề tài : “Nghiên cứu phục tráng, lưu giữ nguồn gen và xây dựng mô hình trồng mới cam Đồng dụ tại Hải phòng”. Do CN Lương Hoàn Đức làm chủ nhiệm. Đề tài tập trung vào những nội dung chính sau: (1) đánh giá điều kiện thổ nhưỡng các vùng trồng phục vụ nghiên cứu; (2) Nghiên cứu hoàn thiện quy trình sản xuất cây giống cam Đồng Dụ bằng phương pháp ghép mắt và trồng khôi phục vườn cam bản địa; (3) Nghiên cứu hoàn thiện quy trình kỹ thuật vi ghép đỉnh sinh trưởng và xây dựng mô hình lưu giữ nguồn gen; (4) Nghiên cứu xây dựng mô hình trồng mới nâng cao năng suất, chất lượng cây cam Đồng Dụ tại Hải Phòng

(1) Ban chủ nhiệm đã nghiên cứu đánh giá điều kiện thổ nhưỡng các vùng trồng phục vụ nghiên cứu, cụ thể:Đất ở 3 huyện An Dương, Thủy Nguyên, Cát Hải là loại đất tốt, độ phì nhiêu cao, phù hợp với trồng cây có múi.Theo kết quả điều tra, hầu hết các hộ trồng cam tại huyện An Dương đều có cung cấp phân hữu cơ trong quá trình canh tác. Kết quả cho thấy mẫu đất đem phân tích đều có hàm lượng mùn(OM) phù hợp với yêu cầu, dao động từ 2,05 – 2,99%. Điều này cho thấy đất tại vùng này rất thích hợp để trồng cây ăn quả có múi. Vì hàm lượng chất hữu cơ trong đất trồng cam cao đóng vai trò rất quan trọng đối với các đặc tính lý học, hóa học, sinh học đất và là một trong những tiêu chí quan trọng để đánh giá chất lượng đất. Cũng theo kết quả phân tích cho thấy, hàm lượng mùn(OM) trong đất tại Thủy Nguyên và Cát Hải cao hơn hẳn ở An Dương. Hàm lượng mùn trong đất ở Thủy Nguyên là 3,596%, Ở Cát Hải là 2,622% điều này cho thấy hầu hết các hộ trồng cam tại huyện Thủy Nguyên và Cát Hải đều có cung cấp phân hữu cơ trong quá trình canh tác. Hàm lượng chất hữu cơ trong đất trồng cam cao đóng vai trò rất quan trọng đối với các đặc tính lý học, hóa học, sinh học đất và là một trong những tiêu chí quan trọng để đánh giá chất lượng đất. Kết quả phân tích mẫu nước tại 3 huyện An Dương, Thủy Nguyên, Cát Hải cho thấy: hàm lượng As và hàm lượng Pb đều ở mức thấp. Nguồn nước ở cả 3 huyện đều có thể dùng để tưới nước cho các vườn cam Đồng Dụ.

(2) Nghiên cứu hoàn thiện quy trình sản xuất cây giống cam Đồng Dụ bằng phương pháp ghép mắt và trồng khôi phục vườn cam bản địa

Đã nghiên cứu hoàn thiện quy trình sản xuất cây giống cam Đồng Dụ bằng phương pháp ghép mắt cụ thể: Thời gian ủ cành mắt ghép là 7 ngày bằng khăn ẩm là tốt nhất - Thời vụ ghép: tốt nhất cho cam Đồng Dụ là vụ hè (tháng 6), có thể ghép vụ Thu(tháng 8) để rải vụ và chủ động thời vụ trồng cây cho phù hợp; Phân bón lá: Phun phân bón lá Atonik 1,8SL từ khi cây bắt đầu nhú mầm đến khi xuất vườn cho hiệu quả tốt nhất. Đã thành công khôi phục được vườn cam Đồng Dụ bản địa tại Hải Phòng: Trên vườn nhiều cây đã cho quả bói, bước đầu ghi nhận số quả TB trên cây đạt 21,3 quả, khối lượng quả TB 201,2g, năng suất lý thuyết đạt 4,28 kg/cây. Chất lượng quả vẫn giữ nguyên được giá trị của cam Đồng Dụ bản địa

(3) Nghiên cứu hoàn thiện quy trình kỹ thuật vi ghép đỉnh sinh trưởng và xây dựng mô hình lưu giữ nguồn gen

Từ các thí nghiệm hoàn thiện quy trình vi ghép đỉnh sinh trưởng đã xây dựng được quy trình phục tráng nguồn gen cam Đồng Dụ cụ thể: Kỹ thuật vi ghép đỉnh sinh trưởng tạo cây S0:Sản xuất cây giống cam Đồng Dụ sạch bệnh trong nhà lưới 3 cấp; Quy trình sản xuất cây giống sạch bệnh trong nhà lưới cấp 3; Xây dựng thành công mô hình lưu giữ nguồn gen: Tạo được 50 cây S0 trong đó: 30 cây được lưu giữ tại nhà lưới của Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Cây có múi. 20 cây được lưu giữ tại nhà lưới mới xây của Trung tâm phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo; Sản xuất được 2.550 cây S1 trong đó: 500 cây ghép trên gốc bưởi chua 3 năm tuổi; 2.050 cây ghép trên gốc bưởi chua 1 năm tuổi (phục vụ lưu giữ: 50 cây, trồng mới: 2.500 cây).

(4) Nghiên cứu xây dựng mô hình trồng mới nâng cao năng suất, chất lượng cây cam Đồng Dụ tại Hải Phòng

Đã xây dựng mô hình trồng mới cam Đồng Dụ quy mô 05ha trong đó: 04ha mô hình trồng mới trồng bằng cây ghép trên gốc 1 năm tuổi thực hiện tại An Dương, Thủy Nguyên, Cát Hải. Hiện cây trong mô hình sinh trưởng, phát triển tốt với chiều cao cây từ 105,5cm – 156,4cm, đường kính tán 91,6cm - 148,6cm, đường kính gốc từ 3,01cm - 4,31cm; 01ha mô hình trồng mới trồng bằng cây ghép trên gốc 3 năm tuổi thực hiện tại An Dương. Năng suất lý thuyết TB đạt từ 3,49 kg/cây đến 4,33 kg/cây. Chất lượng quả tốt.

Đã nghiên cứu hoàn thiện quy trình trồng mới cụ thể:

- Sử dụng phân bón tổng hợp NPK kết hợp cùng phân Trimix đều làm tăng tỷ lệ đậu quả, nâng cao năng suất, phẩm chất quả cam Đồng Dụ trong đó công thức bón phân: 1,2 kg phân HCSH Trichomix DT + 1,5 kg NPK (13-13-13+4S) cho kết quả tốt nhất, với khối lượng quả đạt 213,5g/quả , năng suất lý thuyết đạt 5,07kg/cây, có ý nghĩa so với đối chứng Áp dụng biện pháp cắt tỉa theo kiểu khai tâm mở tán sẽ cho năng suất và chất lượng đạt cao nhất. Số quả đạt TB 24,61 quả/cây; Khối lượng TB quả đạt 204,19 gam/quả; Năng suất lý thuyết đạt cao nhất 5,02 kg/cây.

- Phòng trừ sâu bệnh cho cam Đồng Dụ nên ưu tiên sử dụng các thuốc có nguồn gốc sinh học. Để phòng trừ sâu vẽ bùa nhện đỏ, dùng thuốc có hoạt chất Abametin (Reasgant 3.6EC), phòng trừ ruồi vàng dùng bả Protein, phòng bệnh thối rễ(do nấm Phytophthora) dùng nấm Trichoderma.

- Phun Canxi – Bo cho cây cam Đồng Dụ ở giai đoạn ra hoa đậu quả sẽ làm tăng tỷ lệ đậu quả, nâng cao năng suất. Tỷ lệ đậu quả đạt 2,42%; Năng suất lý thuyết đạt 5,96 kg/cây.

Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu nhiệm vụ  tại Trung tâm Công nghệ thông tin và Truyền thông Hải Phòng./.