Thông tin kết quả nhiệm vụ KH&CN

Phát triển doanh nghiệp Logistic tại thành phố Hồ Chí Minh trong bối cảnh mới (26/11/2025)

Dịch vụ logistics “là hoạt động thương mại, theo đó thương nhân tổ chức thực hiện một hoặc nhiều công việc bao gồm nhận hàng, vận chuyển, lưu kho, lưu bãi, làm thủ tục hải quan, các thủ tục giấy tờ khác, tư vấn khách hàng, đóng gói bao bì, ghi ký mã hiệu, giao hàng hoặc các dịch vụ khác có liên quan đến hàng hóa theo thỏa thuận với khách hàng để hưởng thù lao”. Doanh nghiệp logistics hay chủ thể kinh doanh dịch vụ logistics được xác định là thương nhân có đủ điều kiện kinh doanh dịch vụ logistics theo quy định của pháp luật. So với trước đây, một số hoạt động logistics như vận chuyển, phân phối, kho bãi đang chuyển dần từ nội bộ doanh nghiệp sang xu hướng thuê ngoài các doanh nghiệp chuyên cung cấp dịch vụ logistics thực hiện do những áp lực cạnh tranh và giảm thiểu chi phí vận hành doanh nghiệp. Nhìn chung, vai trò của các doanh nghiệp logistics ngày càng trở nên quan trọng, đặc biệt trong việc kết nối các liên kết trong chuỗi cung ứng, đảm bảo hoạt động mua bán hàng hóa giữa các nhà cung cấp và các nhà phân phối diễn ra thuận lợi. Việc tham gia vào thị trường dịch vụ logistics giúp các doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh (là khách hàng của doanh nghiệp logistics) có được nhiều lợi ích hơn.

Với mục tiêu là nghiên cứu thực trạng các doanh nghiệp logistics, từ đó đề xuất, khuyến nghị các giải pháp nhằm phát triển doanh nghiệp logistics tại thành phố Hồ Chí Minh trong bối cảnh mới, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam triển khai thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ cấp Bộ “Phát triển doanh nghiệp Logistic tại thành phố Hồ Chí Minh trong bối cảnh mới” từ tháng 01/2023 đến tháng 12/2024. Đề tài đã tập trung nghiên cứu về thực trạng phát triển của các doanh nghiệp logistics tại thành phố Hồ Chí Minh trong bối cảnh mới với 3 nội dung chính như sau: (1) Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển của doanh nghiệp logistics; (2) Thực trạng sự phát triển của các doanh nghiệp logistics tại thành phố Hồ Chí Minh trong bối cảnh mới; (3) Quan điểm, định hướng và giải pháp thúc đẩy sự phát triển của các doanh nghiệp logistics tại thành phố Hồ Chí Minh trong bối cảnh mới.

Kết quả nghiên cứu đã cung cấp một cái nhìn tổng quan về lý thuyết và thực tiễn phát triển doanh nghiệp logistics, đồng thời chỉ ra những thách thức và cơ hội mà ngành này đang đối mặt trong bối cảnh toàn cầu hóa và công nghệ phát triển nhanh chóng. Trong nội dung nghiên cứu này, nhóm tác giả đã trình bày một cách tổng quan về lý thuyết và thực tiễn phát triển doanh nghiệp logistics trong bối cảnh hiện nay, bao gồm trình bày các khái niệm cơ bản liên quan đến dịch vụ logistics, bao gồm vai trò và tầm quan trọng của logistics trong nền kinh tế toàn cầu. Sau đó, nghiên cứu đã phân tích sự hình thành và phát triển của logistics qua ba giai đoạn chính, từ những năm 60 đến nay, nhấn mạnh sự chuyển mình từ các hoạt động cơ bản sang các hoạt động quản lý chuỗi cung ứng phức tạp hơn.

Nghiên cứu cũng đã chỉ ra vai trò quan trọng của doanh nghiệp logistics trong việc kết nối các liên kết trong chuỗi cung ứng, đồng thời phân loại các hình thức doanh nghiệp logistics theo nhiều tiêu chí khác nhau cũng như nêu rõ các yếu tố tác động đến sự phát triển của doanh nghiệp logistics, bao gồm các yếu tố môi trường vĩ mô, thị trường, địa phương và nội tại của doanh nghiệp. Những yếu tố này ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng cạnh tranh và sự phát triển bền vững của doanh nghiệp trong ngành logistics. Cuối cùng, nội dung này trong nghiên cứu đã trình bày những kinh nghiệm phát triển logistics từ các quốc gia như Nhật Bản và Singapore, cũng như từ các doanh nghiệp hàng đầu như DHL và PSA International. Những bài học rút ra từ các kinh nghiệm này đã chỉ ra rằng, để phát triển bền vững, doanh nghiệp logistics cần tập trung vào đầu tư cơ sở hạ tầng, ứng dụng công nghệ tiên tiến, xây dựng mối quan hệ đối tác chiến lược, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và cam kết với phát triển bền vững.

Hệ thống đường cao tốc logistics tự động.

Nhằm làm rõ thực trạng về sự phát triển của các doanh nghiệp logistics tại thành phố Hồ Chí Minh. Đầu tiên nhóm nghiên cứu đã có các phân tích về yếu tố môi trường vĩ mô cho thấy sự phát triển của các doanh nghiệp logistics tại thành phố Hồ Chí Minh được hỗ trợ bởi những cải cách tích cực trong môi trường thể chế và pháp lý, đặc biệt là Luật Thương mại năm 2019, giúp các doanh nghiệp dễ dàng nắm bắt và tuân thủ quy định. Tuy nhiên, việc thực thi pháp luật vẫn gặp khó khăn do sự khác biệt trong cách áp dụng giữa các cơ quan quản lý. Môi trường kinh tế cũng có ảnh hưởng lớn, với sự gia tăng hoạt động thương mại và sản xuất, nhưng chi phí đầu vào, đặc biệt là giá cước vận tải, đang gây khó khăn cho doanh nghiệp trong việc duy trì lợi nhuận.

Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy mặc dù số lượng doanh nghiệp logistics tại thành phố Hồ Chí Minh đang gia tăng, nhưng sự phát triển của ngành logistics tại thành phố Hồ Chí Minh và các doanh nghiệp logistics trên địa bàn vẫn còn nhiều bất cập. Nhiều doanh nghiệp mới ra đời nhưng chủ yếu là nhỏ lẻ, thiếu tính bền vững và không đủ khả năng cạnh tranh với các công ty logistics nước ngoài. Điều này cho thấy rằng, mặc dù thành phố Hồ Chí Minh được xem là trung tâm logistics hiện đại, nhưng khả năng cung cấp dịch vụ của các công ty vẫn còn hạn chế. Ngoài ra, cơ sở hạ tầng logistics tại thành phố Hồ Chí Minh vẫn còn nhiều hạn chế, với hệ thống giao thông chưa phát triển đồng bộ và thường xuyên quá tải. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả vận chuyển hàng hóa, với một tỷ lệ lớn doanh nghiệp gặp phải chậm trễ do điều kiện giao thông. Bên cạnh đó, việc triển khai chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ đổi mới sáng tạo trong ngành logistics tại thành phố Hồ Chí Minh diễn ra chậm, với tỷ lệ ứng dụng công nghệ thông tin chỉ đạt khoảng 40%. Chất lượng nguồn nhân lực cũng là một vấn đề lớn, khi phần lớn lao động chỉ phục vụ cho các công việc bốc vác, giao nhận mà không có kiến thức chuyên môn. Nguồn nhân lực giỏi thường chảy vào các công ty nước ngoài, gây khó khăn cho các doanh nghiệp trong nước trong việc tuyển dụng và giữ chân nhân tài. Hơn nữa, sự đa dạng hóa dịch vụ logistics vẫn chưa đồng bộ, với nhiều doanh nghiệp chỉ cung cấp một số dịch vụ cơ bản và chưa kết nối được với mạng lưới toàn cầu.

Nhóm nghiên cứu đã tìm hiểu về quan điểm, định hướng và các giải pháp nhằm thúc đẩy sự phát triển của các doanh nghiệp logistics tại thành phố Hồ Chí Minh trong bối cảnh mới. Trong đó, nghiên cứu phân tích bối cảnh phát triển và xu hướng của ngành dịch vụ logistics ở Việt Nam, nhấn mạnh sự chuyển mình mạnh mẽ của thị trường logistics do hội nhập kinh tế, sự gia tăng thương mại điện tử, và các hiệp định thương mại tự do. Nhìn chung, những yếu tố này đã tạo ra cơ hội lớn cho ngành logistics, đồng thời cũng đặt ra nhiều thách thức, đặc biệt là về hạ tầng và chất lượng nguồn nhân lực. Các quan điểm và định hướng phát triển của doanh nghiệp logistics tại thành phố Hồ Chí Minh cũng được trình bày trong nội dung chương 3, trong đó tập trung vào việc hiện đại hóa, chuyên nghiệp hóa dịch vụ, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đầu tư vào hạ tầng, và thúc đẩy hợp tác giữa các doanh nghiệp. Các xu hướng như chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ mới và phát triển dịch vụ logistics tích hợp cũng được nhấn mạnh như những yếu tố quan trọng trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh. Từ đó, nghiên cứu đề xuất một loạt giải pháp cụ thể, được phân chia thành các nhóm liên quan đến môi trường vĩ mô, thị trường, địa phương, và nội tại doanh nghiệp. Những giải pháp này bao gồm hoàn thiện khung pháp lý, ổn định môi trường kinh tế, thúc đẩy liên kết giữa các doanh nghiệp, đầu tư vào hạ tầng và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Một số kiến nghị chính sách cho cả cấp Chính phủ và địa phương cũng được đề xuất nhằm thúc đẩy sự phát triển của các doanh nghiệp logistics tại thành phố Hồ Chí Minh trong bối cảnh mới.

Mặc dù vậy, nghiên cứu vẫn còn một số hạn chế nhất định bao gồm: (1) Sự phát triển không ngừng của các lý thuyết, hướng nghiên cứu liên quan đến chủ đề khiến cho việc đưa các vấn đề lý thuyết và kết quả nghiên cứu mới của các tác giả trên thế giới vào trong nghiên cứu để xây dựng thành cơ sở lý luận cho nghiên cứu là còn nhiều thiếu sót; (2) Nguồn dữ liệu thứ cấp mà nghiên cứu sử dụng chủ yếu được tổng hợp từ các dữ liệu được công bố công khai trên internet bao gồm báo điện tử, cổng thông tin điện tử của Chính phủ, các ban ngành, các báo cáo từ các cơ quan nhà nước... Nhiều thông tin có thể hữu ích cho nghiên cứu nhưng do tính bảo mật và khó tiếp cận nên nghiên cứu không thể đề cập và bổ sung trong quá trình thực hiện nghiên cứu này, từ đó phần nào gây hạn chế cho kết quả nghiên cứu của luận án; (3) Nghiên cứu cũng không thực hiện so sánh thực trạng phát triển của các doanh nghiệp logistics tại một địa phương khác có đặc điểm tương đồng với thành phố Hồ Chí Minh như Đà Nẵng, Bà Rịa – Vũng Tàu...để có thể xác định một cách chính xác hơn về các vấn đề, từ đó có thể đưa ra những giải pháp và kiến nghị mang tính đặc thù hơn cho thành phố Hồ Chí Minh; (5) Dù đã rất cố gắng nhưng kết quả nghiên cứu không thể phản ánh bao quát hết được tất cả các chiều cạnh vấn đề, từ vấn đề lý thuyết đến vấn đề thực tiễn, liên quan đến nghiên cứu. Do đó, các giải pháp và kiến nghị được đề xuất trong nghiên cứu sẽ không thể giải quyết triệt để được tất cả các hạn chế và rào cản để thực sự có thể thúc đẩy nâng cao chất lượng dịch vụ logistics tại thành phố Hồ Chí Minh và sự phát triển của các doanh nghiệp logistics tại thành phố Hồ Chí Minh trong trung và dài hạn.

Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu tại Trung tâm Công nghệ thông tin và truyền thông Hải Phòng.