Thông tin kết quả nhiệm vụ KH&CN

Phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn và khởi nghiệp trong thanh niên (21/02/2025)

Phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn (KTTH) và hoạt động khởi nghiệp của thanh niên, đồng nghĩa với các hoạt động khởi nghiệp của thanh niên dựa trên cơ sở ứng dụng các nguyên lý của kinh tế tuần hoàn. Cụ thể hơn, đây là việc “thanh niên phát triển, đẩy mạnh hoạt động đổi mới, sáng tạo trong các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ theo hướng tái tạo và phục hồi thông qua các kế hoạch và thiết kế mang tính chủ động nhằm tạo ra các giá trị mới, giảm tối đa việc tiêu tốn tài nguyên và phát thải ra môi trường”.

Hiện nay, để có được các cơ chế, các giải pháp khuyến khích, hỗ trợ và thúc đẩy phát triển mô hình KTTH và khởi nghiệp của thanh niên thì cần phải có nghiên cứu đánh giá thực trạng tình hình khởi nghiệp của thanh niên trong KTTH, xây dựng tài liệu nâng cao nhận thức, truyền thông cho các bên liên quan trong đó có nhóm thanh niên; từ đó, có những chính sách hợp lý hỗ trợ trong mảng phát triển KTTH cho nhóm thanh niên khởi nghiệp của Trung ương đoàn và đoàn các cấp. Với mục tiêu nghiên cứu cơ sở lý luận, thực tiễn mô hình KTTH và khởi nghiệp của thanh niên để đưa ra các đề xuất giải pháp cho Đoàn TNCS Hồ Chí Minh nhằm phát triển mô hình KTTH và khởi nghiệp của thanh niên tại Việt Nam. Năm 2023, Viện nghiên cứu Phát triển bền vững Vùng đã triển khai nhiệm vụ nghiên cứu “Phát triển mô hình KTTH và khởi nghiệp trong thanh niên” do TS. Bùi Quang Bình làm chủ nhiệm.

Triển khai đề tài, nhóm tác giả đề tài đã nghiên cứu về lý thuyết, thực tiễn của việc phát triển mô hình KTTH và khởi nghiệp của thanh niên. Kết quả cho thấy phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn và khởi nghiệp trong thanh niên là việc thanh niên phát triển, đẩy mạnh hoạt động đổi mới, sáng tạo trong các hoạt động sản xuất, kinh doanh theo hướng tái tạo, phục hồi thông qua các kế hoạch, thiết kế mang tính chủ động nhằm tạo ra các giá trị mới, giảm tối đa việc tiêu tốn tài nguyên, phát thải ra môi trường. Đặc trưng cơ bản bao gồm: Đổi mới, sáng tạo; Tính tái tạo và phục hồi; Thiết kế mang tính chủ động; Tạo lợi nhuận; Do thanh niên làm chủ. Việc xác định mô hình KTTH theo các nguyên tắc R trong khung 9R về kinh tế tuần hoàn. Cụ thể là, các cá nhân/doanh nghiệp khởi nghiệp cần đưa ra các giải pháp mới nhằm thu hồi, tái sử dụng, tái chế và xử lý sản phẩm của doanh nghiệp mình sau quá trình sản xuất. Như vậy ngay từ khâu thiết kế, lựa chọn nguyên vật liệu sản xuất, vật liệu bao bì đóng gói… các cá nhân/doanh nghiệp khởi nghiệp đã phải tính toán, lựa chọn phương án tối ưu nhất để giải quyết tất cả các vấn đề về chi phí sản xuất, chi phí thu hồi, tái sử dụng, tái chế và xử lý cho toàn bộ vòng đời sản phẩm.

Đề tài nhấn mạnh vai trò của thanh niên và Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh trong thúc đẩy phát triển mô hình KTTH và khởi nghiệp. Thanh niên đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế xã hội của mỗi quốc gia và đã có vị trí quan trọng trong suốt lịch sử hình thành và phát triển của đất nước. Trước đây, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn đánh giá cao vai trò, vị trí của thanh niên, có niềm tin vững chắc vào thế hệ trẻ sẽ luôn là những người “xung phong trong công cuộc phát triển kinh tế và văn hóa, trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội” và trong mọi công việc, thanh niên thi đua thực hiện khẩu hiệu: “Đâu cần, thanh niên có; việc gì khó, thanh niên làm”. Đối với Đảng Cộng sản Việt Nam, ngay từ khi được thành lập, Đảng với vai trò lãnh đạo toàn diện đã luôn xác định và đề cao vai trò to lớn của thanh niên. Đặc biệt, trong sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước vai trò của thanh niên càng được khẳng định và là nhân tố quan trọng quyết định đến sự thành bại của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa của đất nước. Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh là tổ chức chính trị - xã hội của thanh niên Việt Nam. Đoàn đã tập hợp đông đảo thanh niên cống hiến xuất sắc cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Trong thời kỳ mới, Đoàn vẫn đã và đang xây dựng lên các lớp thanh niên ưu tú với khát vọng đưa đất nước vươn lên, với tri thức, sức khoẻ, kỹ năng làm chủ khoa học công nghệ hiện đại. Với vị thế, tầm nhìn và sứ mệnh của mình, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh cũng sẽ đóng vai trò quan trọng trong quá trình khởi nghiệp của đoàn viên thanh niên theo mô hình KTTH trong thời gian tới. Bên cạnh đó, để thúc đẩy phát triển mô hình KTTH trong thanh niên Nhà nước đã và đang ban hành một số chính sách liên quan trực tiếp đến các nội dung KTTH như: Luật Thanh niên số 57/2020/QH14 ngày 16/6/2020 của Quốc hội tại Điều 18 về chính sách khởi nghiệp cho thanh niên với ưu đãi vay vốn từ các tổ chức tín dụng theo quy định của pháp luật, tạo môi trường thuận lợi để thanh niên khởi nghiệp sáng tạo ứng dụng khoa học và công nghệ. Quyết định số 897/QĐ-TTg ngày 26/7/2022 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Chương trình “Hỗ trợ Thanh niên khởi nghiệp” giai đoạn 2022-2030.

Tại địa bàn nghiên cứu là Cần Thơ và Hải Dương, các mô hình khởi nghiệp trong thanh niên đã thể hiện được các nguyên tắc và đặc điểm của mô hình kinh tế tuần hoàn. Trước tiên, nếu xem xét theo góc độ khung 9R mà Potting đã đưa ra, thì các mô hình khởi nghiệp tại hai địa bàn nghiên đã thực hiện theo nguyên tắc suy nghĩ lại, giảm thiểu, từ chối, tái sử dụng, sửa chữa. Thứ nữa nếu xem xét theo khung ReSOLVE, thì các mô hình khởi nghiệp của thanh niên đã thể hiện được các nguyên tắc: tái tạo; chia sẻ; tối ưu hóa; vòng lặp. Tóm lại, các mô hình này đã thể hiện được các đặc trưng về: đổi mới sáng tạo; tái tạo và phục hồi tài nguyên; thiết kế mang tính chủ động; tạo thuận lợi; và do thanh niên làm chủ. Ở mỗi mô hình có mức độ đáp ứng các nguyên tắc và đặc điểm của KTTH ở các mức độ khác nhau. Không chỉ thế, mỗi mô hình lại đi theo các nguyên tắc khác nhau của kinh tế tuần hoàn. Sự kết hợp giữa một vài nguyên tắc trong số các nguyên tắc hình thành các mô hình KTTH và khởi nghiệp trong thanh niên. Do các mô hình có biểu hiện của KTTH nên đều mang lại lợi ích kinh tế, môi trường và xã hội.

Kết quả nghiên cứu cho thấy, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh đã có nhiều hoạt động hỗ trợ thúc đẩy hoạt động khởi nghiệp cho thanh niên, trong khi đó thiếu vắng các hoạt động có liên quan đến chủ đề KTTH. Các hoạt động đã tập trung vào truyền thông nâng cao nhận thức về khởi nghiệp, tổ chức hội nhóm, tổ chức tư vấn hướng nghiệp và chia sẻ kinh nghiệm, tổ chức các cuộc thi khởi nghiệp, hỗ trợ quảng bá và tiêu thụ sản phẩm, tham quan mô hình kinh tế và các kênh hỗ trợ tư vấn pháp lý có liên quan. Trong hai địa bàn nghiên cứu, hoạt động khởi nghiệp và KTTH tại Cần Thơ phong phú, đa dạng và sôi động hơn so với địa bàn còn lại. Điều này xuất phát từ đặc điểm kinh tế xã hội của hai địa bàn khá khác nhau. Trong khi Cần Thơ là thành phố trực thuộc Trung ương thì Hải Dương là một tỉnh nhỏ chịu sức hút mạnh mẽ từ thủ đô Hà Nội. Ngược lại, với các hoạt động liên quan đến khởi nghiệp, các hoạt động tuyên truyền nhận thức và truyền thông liên quan đến KTTH rất thiếu vắng tại cả hai địa bàn nghiên cứu. Điều này phù hợp với kết quả điều tra về nhận thức của thanh niên về mô hình KTTH tại 2 địa bàn.

Tuy nhiên, nhận thức của thanh niên về khởi nghiệp và kinh tế tuần hoàn còn hạn chế. Điều này một phần xuất phát từ việc: mô hình kinh tế tuần hoàn mới được triển khai và đưa vào chính sách; khoảng trống trong lĩnh vực khởi nghiệp và kinh tế tuần hoàn. Chính vì thế, thanh niên chưa chiếm lĩnh được tri thức, cách thức để phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn và khởi nghiệp.

Trên cơ sở của thực trạng hoạt động của Đoàn Thanh niên và sự phát triển của các mô hình kinh tế tuần hoàn trong thanh niên tại địa bàn nghiên cứu. Cần có nhiều giải pháp đồng độ để phát triển mô hình, các nhóm giải pháp cần tập trung vào các hướng: nâng cao nhận thức của thanh niên về mô hình KTTH và khởi nghiệp; tăng cường hỗ trợ tiếp cận nguồn vốn khởi nghiệp cũng như các tư vấn pháp lý; hình thành hệ sinh thái để khởi nghiệp và phát triển KTTH cho thanh niên. Từ góc độ hoạt động của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, cần phải thực hiện đồng bộ các giải pháp trên để phát triển mô hình KTTH. Các nhóm giải pháp phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của cơ quan Đoàn TNCS HCM. Bao gồm các nhóm giải pháp cụ thể sau: Tăng cường hoạt động của Đoàn thanh niên trong nâng cao nhận thức, giáo dục khởi sự kinh doanh và KTTH cho thanh niên; giải pháp về cơ chế tài chính hỗ trợ cho việc phát triển mô hình ứng dụng KTTH và khởi nghiệp của thanh niên; hình thành hệ sinh thái và thu hút sự tham gia của các bên liên quan khác trong việc thúc đẩy phát triển các mô hình ứng dụng KTTH và khởi nghiệp của thanh niên; kiến nghị lên cấp cao hơn trong xây dựng và triển khai chính sách về nguồn vốn, quỹ hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp để tháo gỡ khó khăn, giúp các thanh niên khởi nghiệp, doanh nghiệp nhỏ và vừa dễ dàng hơn trong tiếp cận nguồn vốn đầu tư trong và ngoài nước; tổ chức các sự kiện nhằm giáo dục tinh thần khởi nghiệp và cách thức khởi nghiệp đổi mới sáng tạo và các vấn đề toàn cầu từ trong nhà trường và hỗ trợ kênh quảng bá, giới thiệu sản phẩm tại các sự kiện nhằm mở rộng thị trường, tiếp cận nguồn vốn.

Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ cung cấp bằng chứng, luận cứ khoa học cho Ban Bí thư, Ban Thường vụ, BCH Trung ương Đoàn trong công tác xây dựng, ban hành các văn bản về phương hướng, nhiệm vụ, giải pháp đối với vấn đề khởi nghiệp của thanh niên trong phát triển mô hình KTTH phù hợp với tình hình và điều kiện mới của đất nước.

Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu tại Trung tâm Thông tin,Thống kê Khoa học và Công nghệ./.