Thông tin kết quả nhiệm vụ KH&CN

Ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ sản xuất giống và nuôi thương phẩm cá bỗng (Spinibarbus denticulatus Oshima, 1926) tại Nghệ An (12/11/2025)

Nghệ An có tổng diện tích mặt nước sử dụng để nuôi trồng thủy sản là 52.092 ha trong đó diện tích nuôi ngọt chiếm 46.920 ha. Có nhiều sông, hồ đập lớn phân bố khá đều, với khoảng 530 km của dòng sông Lam, trên 1.250 hồ chứa thủy lợi, thủy điện vừa và nhỏ, trong đó 948 hồ chứa với diện tích khoảng 18.513,44 ha có khả năng phát triển nuôi trồng thủy sản, đây là tiềm năng để phát triển nuôi trồng thủy sản mặt nước lớn và cung cấp nguồn nước phục vụ sản xuất nông nghiệp nói chung và nuôi trồng thủy sản nói riêng. Nguồn nước ở các hồ chứa dồi dào, trong sạch, chưa bị ô nhiễm đảm bảo cho việc nuôi trồng thủy sản. Có thể nói, Nghệ An là tỉnh có tiềm năng to lớn để phát triển nuôi trồng thủy sản nước ngọt.Nhằm phát huy những lợi thế, tiềm năng to lớn trên trong những năm gần đây, Nghệ An đã có nhiều chủ trương, chính sách tác động mãnh mẽ trên tất cả các lĩnh vực kinh tế thủy sản trong đó có lĩnh vực nuôi trồng thủy sản nước ngọt.Tuy nhiên, xét một cách tổng thể, nuôi trồng thủy sản nước ngọt của Nghệ An đang còn nhiều bất cấp, mức độ tăng trưởng chưa xứng tầm với tiềm năng hiện có và định hướng phát triển của ngành, đối tượng nuôi nước ngọt chủ yếu vẫn là các loài nuôi truyền thống, năng suất, sản lượng nuôi còn thấp trên một đơn vị diện tích nuôi, hiệu quả kinh tế thấp, nên chưa kích thích được người dân đầu tư, triển khai trên quy mô lớn.Mô hình nuôi cá Bỗng được phát triển trong những năm gần đây ở một số tỉnh miền núi như: Hà Giang, Yên Bái, Hòa Bình, Phú Thọ, Thanh Hóa, nơi có nguồn nước mát, sạch. Ưu điểm lớn nhất của nuôi thương phẩm cá Bỗng là sức đề kháng với bệnh tốt, chi phí đầu vào thấp, kỹ thuật chăm sóc đơn giản, nuôi được với mật độ cao, có đầu ra tương đối ổn định. Do đó đem lại hiệu quả kinh tế cao, đã giúp nhiều hộ dân một số tỉnh miền núi thoát nghèo, vươn lên làm giàu. Có thể nuôi thương phẩm với nhiều hình thức khác nhau như trong ao, hồ, lồng, bè.

Với mục tiêu xây dựng được mô hình ứng dụng tiến bộ kỹ thuật trong sản xuất giống và nuôi thương phẩm cá Bỗng trong ao và trong lồng trên hồ chứa nước, góp phần phát triển nghề nuôi cá trong ao và cá lồng tại Nghệ An, từ đó phát triển kinh tế địa phương. Công ty TNHH Nghiên cứu phát triển Nông nghiệp và Thuỷ sản Minh Hải đã tiến hành triển khai đề tài “Ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ sản xuất giống và nuôi thương phẩm cá bỗng (Spinibarbus denticulatus Oshima, 1926) tại Nghệ An” do TS. Lê Minh Hải làm chủ nhiệm.

Trung tâm tư vấn, sản xuất, dịch vụ và chuyển giao công nghệ thủy sản -Viện nghiên cứu nuôi trồng thủy sản đã cử cán bộ chuyên môn vào đào tạo  và chuyển giao 3 quy trình công nghệ cho 7 cán bộ kỹ thuật viên của đơn vị chủ trì tham gia dự án, về các kiến thức kỹ thuật sản xuất giống và nuôi thương phẩm cá Bỗng, biện pháp phòng và trị bệnh cho cá Bỗng.  Đơn vị chuyển giao đã chuẩn bị các phương tiện, thiết bị, dụng cụ, mẫu vât, các kỹ thuật để đào tạo và chuyển giao các quy trình công nghệ trong hợp đồng. Ngoài ra đơn vị chuyển giao đã cử cán bộ kỹ thuật hỗ trợ, tư vấn kỹ thuật trong quá trình triển khai các mô hình sản xuất giống và nuôi thương phẩm cá Bỗng trong thời gian thực hiện dự án. Trong công tác đào tạo các giảng viên đã chuẩn bị đầy đủ tài liệu, giáo trình, bài giảng để trao đổi với học viên và bằng hình thức hướng dẫn học viên thực hành trực tiếp trên mô hình đã giúp học viên nắm vững kiến thức lý thuyết, thực hiện được các mô hình thành thạo. Phương pháp đào tạo, tập huấn có sự tham gia của học viên, gắn giữa lý thuyết và thực hành, tham quan thực địa. Kết quả 7 kỹ thuật viên được đào tạo của đơn vị chủ trì đã nắm đã nắm vững và  làm chủ được các quy trình kỹ thuật để có thể trực tiếp chỉ đạo các mô hình.

Đơn vị chủ trì phối hợp với cán bộ đơn vị chuyển giao công nghệ đã tổ chức được 06 lớp tập huấn cho 300 lượt người dân trên địa bàn vùng thực hiện dự án tại một số huyện trong tỉnh Nghệ An.sau khi kết thúc khóa tập huấn 300 người dân đã nắm được các kiến thức kỹ thuật cơ bản về kỹ thuật sản xuất giống và nuôi thương phẩm các Bỗng, biện pháp phòng trị bệnh, biết cách triển khai các mô hình sản xuất theo quy mô gia đình tại địa phương. Áp dụng tốt vào thực tiễn sản xuất và phát triển nhân rộng các mô hình trên địa bàn tỉnh Nghệ An.

 Ðã xây dựng đuợc mô hình sản xuất giống cá Bỗng: Kết quả ương cá Bỗng từ giai đoạn cá bột lên cá hương cho thấy, cá có tốc độ tăng trưởng tốt, sau 28 - 30 ngày ương cá đã đạt cỡ 2 - 3,5 cm/con, đáp ứng yêu cầu trong thuyết minh và hợp đồng, tuy nhiên tỷ lệ sống cá không cao chỉ 55 - 70%, TB là 63,4% nguyên nhân do thời tiết nóng, hệ thống cấp nước sông cho trại từ hệ thống thủy nông trong giai đoạn thực hiện mô hình định kỳ đóng nước để sữa chữa nên khó khăn việc cấp nước tạo dòng chảy trong ao, do đó cá ương hao hụt nhiều. Kết quả ương đợt cá Bỗng từ giai đoạn cá bột lên cá ương trong ao từ năm 2022 -2024 đã thu được 348880 con cá hương cỡ từ 2 -3,5cm/con.   Kết quả ương nuôi cá Bỗng từ cá bột lên cá hương tại mô hình đạt tỷ lệ sống cao hơn so với dự án triển khai tại Tại chi Cục Thủy Sản Phú Thọ (tỷ lệ sống 50%).Kết quả ương từ giai đoạn cá hương lên cá giống: Cá bột sau 28 - 30 ngày ương cá Bỗng đạt cỡ cá hương (2 - 3,5cm/con) thì  đơn vị chủ trì sử dụng ao cũ tiếp tục ương lên cá giống 5 - 7cm/con. Trong trường hợp ao ương môi trường nước kém chất lượng thì mới chuyển cá hương sang ao mới để ương lên cá Bỗng giống. Thức ăn sử dụng là thức ăn công nghiệp có độ đạm 35%, cho cá ăn ngày 2 lần (buổi sáng và chiều) lượng thức ăn 1,3kg/vạn cá/ngày. Từ năm 2022 -2024 đơn vị chủ trì đã tiến hành 16 đợt ương Bỗng từ cá  hương lên cá giống cỡ 5-7cm/con. Giai đoạn này cá Bỗng được ương trong trong ao đất sử dụng thức ăn theo hướng dẫn của đơn vị chuyển giao sử dụng thức ăn công nghiệp độ đạm 35 % protein, ngoài ra giai đoạn này có bổ sung thêm bèo cám, kèm theo chế độ tạo nước chảy trong ao ương nên cá Bỗng tăng trưởng khá nhanh chỉ khoảng 22 – 25 ngày cá Bỗng đã đạt cỡ 5cm/con, sau 30 ngày ương từ cá hương đã đạt cỡ cá Bỗng giống 5-7,5 cm/con. Trong quá trình nuôi định kỹ 4-5 ngày kéo cá để luyện ép trước khi bán cá.  Kết quả ương cá Bỗng từ cá hương lên cá giống đạt tỷ lệ sống khá cao 7082%,TB 72%, kết quả này cũng phù hợp với các công bố khác khi ương cá Bỗng trong ao đất. Kết quả các đợt ương đã sản xuất được 249733 con cá Bỗng giống cỡ 5-7,5cm/con, cá khỏe mạnh, không bị bệnh, cá khá đồng đều kích cỡ, cá khỏe.

Ðã xây dựng duợc mô hình nuôi thuong phẩm cá Bỗng trong ao: Kết quả sau 22 tháng nuôi với quy mô 3 ha, sản lượng cá thương phẩm thu hoạch từ mô hình được 26.109kg, kích cỡ cá 0,62 -1,3 kg/con. Cỡ cá và sản lượng thu hoạch ở ao nuôi của công ty đảm bảo theo thuyết minh và hợp động, tuy nhiên cỡ cá và sản lượng cá Bỗng nuôi tại các hộ dân không đạt theo thuyết minh và hợp đồng.  Nguyên nhân tại các ao nuôi của hộ dân việc tạo dòng chảy trong quá trình nuôi không được liên tục, nước cấp cho các ao nuôi là trực tiếp từ hệ thống thủy lợi Bắc, tuy nghiên trong các năm từ 2020 đến 2022 hệ thống mương thủy lợi Bắc được Sở Nông nông nghiệp và Phát triển nông thôn nâng cấp sửa chữa hệ thống bờ mương toàn tuyến, nên việc cấp nước sông gián đoạn, định kỳ cấp nước 20 ngày lại cắt nước 20 -30 ngày để sửa chữa. Các ao nuôi của hộ dân hệ thống thoát nước khó khăn nên khó tạo nguồn nước lưu thông, trong đó giống cá này phù hợp với ao nuôi có dòng chảy. Trong khi đó nhiệt độ môi trường nước mùa hè tăng cao đã ảnh hưởng rất lớn đến tăng trưởng của cá Bỗng.

Ðã xây dựng duợc mô hình nuôi thuong phẩm cá Bỗng trong lồng trên hồ chứa: Kết quả sau 22 tháng nuôi, mô hình nuôi thương phẩm cá Bỗng trong lồng tại thủy điện Hủa Na các chỉ kỹ thuật đã đạt được: cỡ cá Bỗng thương phẩm thu hoạch từ 1,5 -3kg/con, trung bình của các đợt là 1,6kg/con; 2,3kg/con; 2,4 kg/con, sản lượng cá thu hoạch 3 đợt là 77.696kg, tỷ lệ sống cá 81-85%, hệ số chuyển đổi thức ăn FCR là 1,8 -1,9. Kết quả cá thương phẩm thu hoạch 77,696 tấn vượt 22,69 tấn so với thuyết minh (55 tấn), đạt 142,26 % hợp đồng và hợp đồng và cao hơn so với mô hình nuôi thương phẩm trong ao, điều này khẳng định các điều kiện môi trường tại lòng hồ phù hợp với cá Bỗng, cá tăng trưởng và phát triển tốt hơn nuôi trong ao.

 Mô hình nuôi thương phẩm cá Bỗng trong lồng trên lòng hồ đã thành công, cần nhân rộng mô hình trong tỉnh Nghệ An. Điều này khẳng định mô hình nuôi Bỗng trong lồng tại thủy điện Hủa Na thành công, cá Bỗng phát triển tốt, cần nhân rộng mô hình này ở các thủy vực khác có điều kiện tương tự, qua đó góp phần phát triển kinh tế tỉnh Nghệ An.

Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu nhiệm vụ  tại Trung tâm Công nghệ thông tin và Truyền thông Hải Phòng./.